Τατόι: Τα απομεινάρια ενός παλατιού

Από τα βασιλικά μεγαλεία, στην εγκατάλειψη και από τη λάμψη στο σκοτάδι. Ο θησαυρός των βασιλικών ανακτόρων στο Τατόι, η ιστορία τους και η δημόσια περιουσία 42.000 στρεμμάτων που "τεμαχίζεται" σε 9 δημόσιους φορείς. Αιτία; Το πολιτικό κόμπλεξ απέναντι στο θεσμό της βασιλείας. 

Η "Κοινωνία των Πολιτών" αντιστέκεται

“Έχουμε ένα αναπτυξιακό εργαλείο στα χέρια μας και το αφήνουμε να ρημάζει. Άλλοι έχουν Disneyland και εμείς αυτό το παραμύθι. Μπορεί να δημιουργήσει 200 θέσεις μόνιμης εργασίας και 1.000 εποχικές και δεν κάνουμε τίποτα. Αντίθετα, το αφήνουμε σε πλήρη ερήμωση. Με το άναμμα ενός τσιγάρου, δεν θα συζητάμε πια για βασιλικά ανάκτορα, γιατί θα έχουν γίνει μπουρλότο. Το 2007 που κάηκε όλο ο δρυμός της Πάρνηθας, γλίτωσαν παρά τρίχα. Βλέπεις, έχει να καθαριστεί από το 1967”. Στην πάλαι ποτέ μόνιμη κατοικία βασιλικών οικογενειών της Ελλάδας (1872-1967), η μεταπολιτευτική ιστορία έγραψε το τέλος με δύο λέξεις: “Μοναρχία” και “τέως”.

 Έκτοτε, η εκτυφλωτική λάμψη, ο ρυθμός μπαρόκ και η μεγαλοπρέπεια των επιβλητικών κτιρίων στην περιοχή Δεκέλεια έσβησαν, υπό την ανοχή του κράτους. Και μπορεί η βλάστηση να είναι ακόμη οργιώδης, αλλά τα περισσότερα από τα 40 κτίρια σε έκταση 42.000 στρεμμάτων στέκονται πλέον μετά βίας όρθια. Αν και καθημερινά καταφεύγουν εκεί δεκάδες ποδηλάτες, οικογένειες με παιδιά και νεαρές παρέες για περίπατο, πικ νικ και χαλάρωση (ανοιχτό από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου), ελάχιστοι είναι αυτοί που πραγματικά γνωρίζουν την ιστορικότητα των βασιλικών ανακτόρων στο Τατόι. “Είναι κοινό μυστικό ότι το Τατόι αποτελεί την καυτή πατάτα των εκάστοτε κυβερνήσεων. Δεν το αναστηλώνει η ΝΔ γιατί θα τους πουν φιλοβασιλικούς, δεν το συντηρεί το ΠΑΣΟΚ γιατί θα κατηγορηθεί για εμπαιγμό και πάει λέγοντας”, αναφέρει στο WE του NEWS 247, ο πρόεδρος του ΔΣ του “Συλλόγου Φίλων του Κτήματος Τατοΐου”, Βασίλης Κουτσαβλής.

Και δεν είναι η πρώτη φορά που ο ίδιος επιμένει ότι η εθνική μας περιουσία πρέπει να διασωθεί άμεσα. Το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας έστρεψε το βλέμμα της στα ανάκτορα του Τατοΐου το 2008. Τότε που συστάθηκε ο “Σύλλογος Φίλων του Κτήματος Τατοΐου” για την προστασία, αναστήλωση, αποκατάσταση και ανάδειξη των ιστορικών κτιρίων και του σπάνιου δάσους (έκτασης 35.000 στρεμμάτων). Από εκείνο το κομβικό έτος, πάνω από 120 δημοσιεύματα στα δημοφιλέστερα διεθνή έντυπα φιλοξενούν την άποψη του ίδιου, ιστορικών, αρχαιολόγων ή κάποιων από τα 150 τακτικά μέλη της πολιτιστικής πρωτοβουλίας. Σπάνιες εικόνες και υλικό από μία εποχή που έμεινε μόνο σε ιστορικά βιβλία κοσμούν δεκάδες πρωτοσέλιδα κάθε μήνα.

Κτίρια που γλίστρησαν στην ιστορία και στη δαγκάνα του κράτους

Γιατί τελικά οι κυβερνήσεις δεν προχώρησαν σε ουσιαστική φροντίδα της σπάνιας πολιτιστικής κληρονομιάς μας; Πόσες κλοπές έχουν γίνει και σε τι αξίας αντικείμενα; Και τελικά, ποιο το εκτιμώμενο κόστος αποκατάστασης της “ολικής βλάβης” που έχει υποστεί το ανυπεράσπιστο Τατόι.

Η απάντηση έρχεται δια στόματος του Βασίλη Κουτσαβλή και είναι σχεδόν αποστομωτική.

 “Από πολιτικό κόμπλεξ απέναντι στο θεσμό της βασιλείας. Αυτός είναι ο λόγος που το μνημείο Πολιτισμού οδηγήθηκε στην απόλυτη εξαθλίωση, Μπαίνω στα γραφεία των εννιά συναρμόδιων δημόσιων φορέων από το 2008. Στο υπουργείο Πολιτισμού και Περιβάλλοντος που μαζί με το Οικονομικών είναι οι κύριοι κάτοχοι/διαχειριστές της οικοπεδικής έκτασης. Καθυστερούν να λάβουν αποφάσεις. Κατ' εμέ, δεν έχουν τον τρόπο να το κάνουν. Κι ενώ εμείς, σαν Κοινωνία των Πολιτών πράττουμε ευσυνείδητα το καθήκον μας, η Πολιτεία εξακολουθεί να μην πράττει το δικό της”. Τι εννοεί ακριβώς όμως ο κ. Κουτσαβλής; “Σε όλη την ανατολική Ευρώπη, αντίστοιχα ανάκτορα ή κτίρια που συνδέθηκαν με το θεσμό της βασιλείας στη χώρα τους, τα έκαναν επισκέψιμους τουριστικά χώρους ή μουσεία και τα χαίρονται εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο, άνοιξαν εκατομμύρια θέσεις εργασίας και βλέπουν αύξηση της εισροής του συναλλάγματος στα ταμεία τους. Εμείς τα αφήνουμε στην τύχη τους”.

Μέσα σε έντεκα χρόνια, απ' όταν το κτήμα περιήλθε στην αποκλειστική κυριότητα του κράτους, αφέθηκε στο έλεος της φυσικής έκθεσης και καταστροφών, της ερήμωσης, του απομονωτισμού και του πλιάτσικου. Σημειώνεται ότι το 2003 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, στο οποίο είχε προσφύγει ο βασιλιάς Κωνσταντίνος έκρινε ότι η βασιλική οικογένεια έπρεπε να αποποιηθεί της περιουσίας της και αντ' αυτού να λάβει αποζημίωση. Η τότε αντικειμενική αξία υπολογιζόταν στα 400 δισ. δρχ., αλλά η οικογένεια τελικά έλαβε το ποσό των 13.800 δρχ. Στο “βασιλικό πακέτο απαλλοτρίωσης” συμπεριλαμβανόταν το Μον Ρεπό στην Κέρκυρα και μεγάλη έκταση στο Πολυδένδρι Λάρισας (πρώην εξοχικές κατοικίες).

“Το κόστος αποκατάστασης όταν τα βασιλικά ανάκτορα άλλαζαν χέρια, έφτανε μόλις τα 30 εκατ. ευρώ. Σήμερα αγγίζει τα 130. Ρήμαξε. Κανένας πολιτικός δεν ήθελε να λερώσει τα χέρια του με τη διαχείριση της βασιλικής περιουσίας, καθώς δεν είναι λίγοι οι πολίτες που ήθελαν να εξαφανιστεί από τη χώρα κάθε ίχνος της δυναστείας των Γλίξμπουργκ. Ο τεμαχισμός των αρμοδιοτήτων λειτούργησε άλλωστε ως ιδανικό άλλοθι για να αποφύγει κανείς το δαιδαλώδες αυτό κεφάλαιο”, συνεχίζει ο κ. Κουτσαβλής.

Αν και σήμερα η έκταση περιφρουρείται από την ελληνική αστυνομία που προσπαθεί να περισώσει ό, τι έχει απομείνει, στο πέρασμα του χρόνου, τα ανάκτορα παραβιάστηκαν και αμύθητη περιουσία έκανε φτερά. “Όσοι περνούσαν από εδώ, έσπαζαν πόρτες και έκλεβαν ό, τι έβρισκαν. Πήραν πίνακες αξίας, χαλιά, πορσελάνες, τα πάντα. Η παρακμή ξεκίνησε με την πτώση της Χούντας, αλλά κορυφώθηκε το 2003, οπότε και η περιουσία πέρασε στο management του κράτους. Τα κλεμμένα είναι σίγουρο ότι στολίζουν πολλά σπίτια της αθηναϊκής ελίτ, ενώ ο ίδιος ο Κωνσταντίνος ξεπούλησε στη δημοπρασία Christy's όση από την περιουσία του μπόρεσε να στείλει στο Λονδίνο το 1991 (επετράπη η επάνοδός του στην Ελλάδα, με απόφαση του τότε πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη”.

Τα διάσπαρτα κτίρια έχουν διαφορετικούς βαθμούς συντήρησης ή φθοράς, ορισμένα από αυτά, όπως τα Μαγειρεία, το Υπασπιστήριο και το Ιπποστάσιο, είναι ήδη αναστηλωμένα από το ΥΠΠΟ, ενώ σε άλλα έχουν γίνει τα πρώτα σωστικά μέτρα (έχουν τοποθετηθεί στέγες και αρμολογήσεις). Η πρακτική συμβολή του σωματείου σε αυτή την προσπάθεια είναι μέχρι στιγμής, η εξασφάλιση πόρων για τις μελέτες αποκατάστασης κτιρίων. Στο μεν Βουτυροκομείο τα χρήματα προήλθαν από τα έσοδα από γκαλά όπερας στον Παρνασσό, από τις συνδρομές και δωρεές, συλλόγων και εταιριών, στο δε κτίριο του Τηλεγραφείου από χορηγία του Ιδρύματος John S. Fafalios Foundation. Τα υπόλοιπα τελούν υπό κατάρρευση.

Πώς μπορούμε να προλάβουμε την καταστροφή;

Το σωματείο «Φίλοι του Κτήματος Τατοΐου» συστάθηκε στο Facebook το 2008 και πήρε νομική υπόσταση ως ΜΚΟ από το 2011. Από το 2010 διοργανώνει ξεναγήσεις σε εταιρείες, συλλόγους που γίνονται κάθε Σαββατοκύριακο, ενώ επίτιμο μέλος του είναι ο Κώστας Μ. Σταματόπουλος που το 2004 αποτύπωσε την ιστορία του βασιλικού κτήματος στο δίτομο βιβλίο «Το Χρονικό του Τατοΐου» (εκδόσεις Καπόν).

Στόχος του η προστασία, ανάδειξη, διάσωση και το άνοιγμα του πολιτιστικού μνημειακού χώρου στο τουριστικό κοινό ως χώρος αναψυχής, περιπάτου, μουσείου, ως αγροκτηνοτροφική μονάδα και μονάδα φιλοξενίας, καθώς διεκδικούμε την επαναλειτουργία του ξενοδοχείου εντός κτήματος (8 δωμάτια).

“Θέλουμε το δημόσιο να σεβαστεί την Ιστορία του Κτήματος. Υπήρχαν σκέψεις να το κάνουν ξενοδοχείο ή καζίνο. Εμείς είμαστε κατά αυτής της σκέψης. Θέλουμε το κυρίως κτίριο, να μετατραπεί σε μουσείο. Πρόσφατα βρέθηκαν 3.500 αντικείμενα της βασιλικής οικογένειας από το ΥΠΠΟ που συντηρήθηκαν με 1.194.000 ευρώ μέσω ΕΣΠΑ. Αυτά φυλάσσονται σε αποθήκες και είναι έτοιμα να κοσμήσουν μία επικείμενη μουσειακή συλλογή. Τα υπόλοιπα κτίρια (μαγειρεία με δύο πτέρυγες) μπορούν να μετατραπούν σε καφέ και πωλητήρια, ενώ 3-4 κτίρια μπορούν να  στεγάσουν τη διοίκηση του μουσείου. Το ΥΠΠΟ και το υπουργείο Περιβάλλοντος προβλέπει σε σχετική μελέτη του, ότι όλα τα κτίρια θα μετατραπούν σε χώρους εστίασης. Δηλαδή 6.000 ιστορικά στρέμματα να τα μετατρέψουμε σε μπριζόλα και καφέ. Γίνεται αυτό; Στην Ελλάδα την ανάπτυξη την έχουμε συνδυάσει με φραπέ και σουβλάκι. Μπορούμε αντί αυτού, να ενισχύσουμε την γυναικεία επιχειρηματικότητα με την χειροτεχνία και στα πωλητήρια να πωλούνται φουλάρια, πορσελάνες και άλλα. Μπορούμε να ενισχύσουμε δράσεις αναψυχής, όπως ποδηλασία, ιππασία, αλλά και την παραγωγή εξαιρετικών βιολογικών προϊόντων. Γιατί πρέπει να σου πω, ότι σε όλη του την ιστορία, το κτήμα παρήγαγε φρούτα, λαχανικά, σιτηρά, κρασί, λάδι, βούτυρο και παγωτό. Και όλα αυτά, με τη βασική προϋπόθεση σύστασης φορέα διαχείρισης του μουσείου με σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα”.

(Πηγή: news247.gr, Μίκα Κοντορούση)