Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Η ευκαιρία των Βρετανών να «ανασκάψουν» την Αμφίπολη

Ποιο ήταν αλήθεια το τάγμα του βρετανικού στρατού που το 1916, εν μέσω πολέμου έσκαβε τάφους στην Αμφίπολη; Ποια τελικά ήταν η τύχη των ευρημάτων; Ερωτήματα που απασχολούν πολλούς, μετά την κυκλοφορία φωτογραφιών με Βρετανούς στρατιώτες να μπαινοβγαίνουν σε τάφους της Αμφίπολης, ή ακόμη χειρότερα, να επιδεικνύουν χασκογελώντας οστά των νεκρών που βρήκαν εκεί.

Του Άρη Μεντίζη

δημοσιογράφου – ιστορικού ερευνητή

Την προσοχή πολλών χρηστών του διαδικτύου έχουν προσελκύσει το τελευταίο διάστημα κάποιες φωτογραφίες που απεικονίζουν Βρετανούς στρατιώτες να εισέρχονται και να εξέρχονται από έναν μακεδονικού τύπου τάφο, ή να επιδεικνύουν κάποια κρανία νεκρών γεμάτοι …περηφάνια για τη λαθρανασκαφή που είχαν κάνει. Το αποτέλεσμα μάλιστα της λαθρανασκαφής δεν είναι τα κρανία των νεκρών αλλά τα αγγεία – και ποιος ξέρει και τι άλλο – που φαίνονται στα άκρα της φωτογραφίας, αφημένα πάνω στα αναχώματα.

Ερευνώντας το διαδίκτυο μπορεί να δει κανείς ότι οι φωτογραφίες αυτές είναι τραβηγμένες το 1916, όταν Βρετανοί στρατιώτες, μαζί με στρατιώτες άλλων συμμαχικών χωρών, είχαν αποβιβαστεί στη Θεσσαλονίκη για να πολεμήσουν στο Βαλκανικό μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η κατάσταση στην περιοχή

Πρέπει να σημειωθεί ότι η κατάσταση στην περιοχή κατά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ιδιαίτερα ρευστή. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο βουλγαρικός και ο αυστρο-γερμανικός στρατός  εισέβαλαν ταυτόχρονα στη Σερβία. Οι Σέρβοι  είχαν αποκρούσει εύκολα τις διαδοχικές  επιθέσεις των Αυστριακών, αλλά δεν ήταν  δυνατόν να αναχαιτίσουν τη μαζική επίθεση, που  άρχισε τον Οκτώβριο του 1915. Γαλλικά και  βρετανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στη  Θεσσαλονίκη, αλλά δεν κατάφεραν να  καθυστερήσουν την επίθεση. Το 1916 η παγκόσμια προσοχή ήταν εστιασμένη  στα Βαλκάνια. Εκεί ήταν το αδύνατο σημείο στην  άμυνα των Κεντρικών Δυνάμεων. Οι Γάλλοι και  οι Βρετανοί, μαζί με τον αναγεννημένο σερβικό  στρατό κι ένα ιταλικό σύνταγμα, ήλπιζαν να διασπάσουν τις βουλγαρικές γραμμές  στη Μακεδονία. Η Αντάντ, για να αντιμετωπίσει τη συνεχώς ενισχυόμενη γερμανική επιρροή στα Βαλκάνια, αποβίβασε στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη, τον Οκτώβριο του 1915. Η Σερβία δέχτηκε και βουλγαρική επίθεση, κατέρρευσε και τα σερβικά στρατεύματα μεταφέρθηκαν στη Μακεδονία. Λίγο αργότερα, τον Μάιο του 1916, γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν στην ανατολική Μακεδονία. Ο ποταμός Στρυμώνας και η περιοχή της Αμφίπολης ήταν λοιπόν στην πρώτη γραμμή άμυνας των συμμάχων, που είχαν ως μοναδική βάση τη Θεσσαλονίκη. Σε αυτή την περιοχή λοιπόν τοποθετήθηκε το 2^ο Βασιλικό Σύνταγμα Ελαφρού Πεζικού Shropshire των Βρετανών.

Ποιο ήταν το Βρετανικό Σύνταγμα

Το 2^ο Βασιλικό Σύνταγμα Ελαφρού Πεζικού Shropshire των Βρετανών, ήταν ένα σύνταγμα του στρατού του Ηνωμένου Βασιλείου που συγκροτήθηκε το 1881, και αποβιβάστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1915 κατόπιν αιτήματος του Έλληνα πρωθυπουργού. Το στρατιωτικό αυτό Σώμα έμεινε στην περιοχή σχεδόν τρία χρόνια πολεμώντας τους Βούλγαρους. Το μεγαλύτερο διάστημα της παραμονής του εδώ, είχε βάση στο μέτωπο του Στρυμόνα μεταξύ της λίμνης Δοϊράνης και της Αμφίπολης, όπου κατασκεύασε χαρακώματα και πολέμησε σε πολλές μικρές μάχες.

Όμως, όπως προκύπτει και από τις φωτογραφίες που κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο και μπορεί να βρει κανείς εύκολα στη σελίδα της Wikipedia, οι Βρετανοί στρατιώτες δεν αρκέστηκαν στην κατασκευή χαρακωμάτων και ορυγμάτων για τις ανάγκες του πολέμου, αλλά παράλληλα επιδόθηκαν και σε πράξεις τυμβωρυχίας, ανασκάπτοντας τάφους και προωθώντας τα ευρήματα στην Αγγλία. Δεν παρέλειψαν μάλιστα να αποτυπώνουν σε φωτογραφίες την περηφάνια τους για τα ευρήματα.

Άλλωστε είναι γνωστό ότι ακόμη και το ύψους 5,3 μέτρων μαρμάρινο Λιοντάρι της Αμφίπολης, βρέθηκε από Βρετανούς στρατιώτες κατά τη διάρκεια κατασκευής οχυρωματικών έργων στην περιοχή της γέφυρας της Αμφίπολης το 1916. Μάλιστα οι Βρετανοί στρατιώτες προσπάθησαν να προωθήσουν λαθραία τα μαρμάρινα μέλη του μνημειακού αγάλματος στην Αγγλία, όμως οι προσπάθειές τους δεν ευοδώθηκαν όταν οι Βούλγαροι, που μόλις είχαν καταλάβει το Παγγαίο, εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον τους.

Σε αυτό το περιστατικό αναφέρεται, σε δημοσίευμά του στην εφημερίδα «Πρόοδος» των Σερρών, και ο αρχαιολόγος Φώτης Πέτσας, που σημειώνει πως: «Κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου το 1913, Έλληνες στρατιώτες βρήκαν τα θεμέλια του βάθρου του μνημείου, ενώ έσκαβαν χαρακώματα. Τα θεμέλια εξετάστηκαν από τον Γιώργο Οικονόμου και τον Αναστάσιο Ορλάνδο, που στη συνέχεια έγιναν καθηγητές της αρχαιολογίας. Αργότερα, το 1916, κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, Βρετανοί στρατιώτες ανακάλυψαν τα πρώτα τμήματα του μαρμάρινου λέοντος. η προσπάθειά τους να μεταφέρουν τα κομμάτια επί ενός πλοίου,  απετράπησαν από μια βομβιστική επίθεση του εχθρού».

Κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο

Αν κάποιος περιηγηθεί στην ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου και στα εκθέματα του εύκολα θα μπορέσει να εντοπίσει τα ευρήματα των «στρατιωτικών ανασκαφών» των Βρετανών στην Αμφίπολη, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Εκεί λοιπόν συναντά κανείς το όνομα του Eric Gardner, ενός Άγγλου γιατρού και ερασιτέχνη αρχαιολόγου, ο οποίος υπηρέτησε στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Στο βιογραφικό του, που φιλοξενείται στην ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου, αναφέρεται συγκεκριμένα: «Γιατρός και ερασιτέχνης αρχαιολόγος που έζησε στο Weybridge Surrey. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε στη Μακεδονία στο RAMC. Είχε ως βάση την περιοχή γύρω από την Αμφίπολη, στο μέτωπο του Στρυμώνα, όπου αποκαλύφθηκε ένα αρχαϊκό – ελληνιστικό ελληνικό νεκροταφείο. Δώρησε τα περιεχόμενα ενός τάφου της Αμφίπολης στο Μουσείο το 1918».

Ο συγκεκριμένος γιατρός – ερασιτέχνης αρχαιολόγος από την Αγγλία, δώρισε έξι αντικείμενα στο Βρετανικό Μουσείο, έτσι όπως καταγράφονται στην ιστοσελίδα του Μουσείου. Κανείς δεν γνωρίζει τι άλλο βρήκε μαζί με τους συντρόφους του, και ποια ήταν η μοίρα των ευρημάτων. Έτσι η απορία για το που κατέληξε το αγγείο που φαίνεται τοποθετημένο πάνω στους σάκους του αναχώματος, δεξιά στη φωτογραφία των Βρετανών αξιωματικών με τα οστά των αρχαίων παραμένει…  

World War Ι: The British opportunity to "excavate" Amphipolis

The attention of many internet users have recently attracted some pictures showing British soldiers who enter and leave a Macedonian type tomb, or exhibit some ancient skulls full of pride for illegal excavations that were done. The result of illegal excavations indeed not the skulls of the dead, but the pots - and who knows what else - that appear at the edges of the photo, laid on the dikes. Searching the internet everyone can see that these photographs were taken in 1916, when British soldiers, along with soldiers of other allied countries, had landed in Thessaloniki to fight on the Balkan front of WWI.

If someone browse the website of the British Museum and the exhibits, will be able to identify easily the findings of British "military excavations” from Amphipolis during the First World War. There, someone can find the name of Dr Eric Gardner, an English doctor and amateur archaeologist, who served in the region during the World War I. The doctor - amateur archaeologist from England, donated six items to the British Museum in 1918, as recorded in the Museum's website. Nobody knows what else did he found with his companions, and what was the fate of the findings.

(Φιλοξενήθηκε στην εφημερίδα "Χρονόμετρο" στις 25 Οκτωβρίου 2014)