Παρασκευή 27 Μαΐου 2011

Οι ελληνορθόδοξες εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκθεση φωτογραφιών παρουσιάστηκε στο συνεδριακό κέντρο Λυδίας «Ο Απόστολος Παύλος», από το Τμήμα Ανατολικής Μακεδονίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Θέμα της έκθεσης είναι «Οι Ελληνικές Ορθόδοξες Εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης πριν από τα Μεταρρυθμιστικά Διατάγματα των ετών 1839 - 1856(ΤΑΝΖΙΜΑΤ)». Η έκθεση θα μεταφερθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας, όπου και θα φιλοξενηθεί για όλο τον Ιούνιο.

Η έκθεση βασίζεται στο βιβλίο του βυζαντινολόγου Δρ. Zafer Karaca «Οι ελληνορθόδοξες εκκλησίες στην Πόλη πριν από το Τανζιμάτ» που εκδόθηκε το 2008, και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 2010 στο Σισμανόγλειο Μέγαρο, το Πολιτιστικό Κέντρο του Ελληνικού Προξενείου της Κωνσταντινούπολης και αποτελεί την πρώτη συνεργασία με το Ελληνικό Προξενείο της Κωνσταντινούπολης και τον Γενικό Πρόξενο Βασίλη Μπορνόβα.

Η έκθεση οργανώθηκε με αφορμή την επίσκεψη του οικουμενικού πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, ο οποίος και την εγκαινίασε, στο πλαίσιο των εγκαινίων του Συνεδριακού Κέντρου την περασμένη Παρασκευή.

Το υλικό της Έκθεσης

Η έκθεση παρουσιάζει 53 Μεταβυζαντινές Εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης που κατασκευάστηκαν μέχρι το 1856 και διαφωτίζει τον τρόπο οικοδόμησης των ναών τη δύσκολη αυτή περίοδο του γένους. Οι εκκλησιές βρίσκονται σε όλες τις συνοικίες της Παλαιάς Πόλης, του Πέραν και των ακτών του Βοσπόρου, και είναι βασιλικές, που σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν, σε πείσμα των καιρών, στριμωγμένες ανάμεσα σε σύγχρονα κτίρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι 50 ακόμα εκκλησίες κτίστηκαν μετά τις μεταρρυθμίσεις και κοσμούν, την Πόλη με το ιδιαίτερο εκλεκτικιστικό τους στυλ.

Επεξηγηματικά πανό πλαισιώνουν την έκθεση, το υλικό της οποίας προβάλλεται σε πέντε γλώσσες (ελληνικά, τουρκικά, αγγλικά,).
Συγκεκριμένα, μετά την Άλωση η ανέγερση νέων εκκλησιών ήταν απαγορευμένη από τους Οθωμανούς, ενώ οι επιδιορθώσεις των εκκλησιών και μοναστηριών γίνονταν κατά το αρχικό σχέδιο τους μετά από έκδοση σχετικού φιρμανιού, ενώ απαγορευόταν η οικοδόμηση ναών με τρούλο και οι νεκροί θάβονταν στις αυλές των εκκλησιών.

Η υπογραφή της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774 υπήρξε σταθμός για τους Ορθοδόξους και η Υψηλή Πύλη μετά τον Α΄ Ρωσο-τουρκικό πόλεμο δεσμεύτηκε να μην παρεμποδίζει την ανοικοδόμηση και επισκευή των χριστιανικών ναών και να μην προσβάλλει όποιους ιερουργούν σε αυτούς. Μετά από αυτή, θα κτιστεί πλήθος κυρίως ξυλόστεγων τρίκλιτων ή μονόκλιτων Βασιλικών, με επιτρεπόμενο ύψος περιορισμένο, για αυτό το λόγο το δάπεδο τους είναι χαμηλωμένο ως προς το έδαφος, ώστε ο ναός στο εσωτερικό, να έχει κανονικό ύψος. Μετά το 1820 αναστέλλεται η οικοδόμηση εκκλησιών, το πρόβλημα όμως ξεπερνιέται με τη Συνθήκη της Αδριανούπολης (1829), μία από τις μεγαλύτερες διπλωματικές νίκες της Ρωσίας, με την οποία επικυρώθηκε το τέλος του Δ΄ Ρωσο-τουρκικού πολέμου και υπήρξε αφετηρία της ίδρυσης των εθνικών κρατών της Βαλκανικής, μεταξύ αυτών και της Ελλάδας. Την περίοδο αυτή κτίζονται πολλές εκκλησίες, ιδιαίτερα στην Κωνσταντινούπολη.

Το 1839 σύμφωνα με τις μεταρρυθμίσεις (Τανζιμάτ) οι Οθωμανοί υπήκοοι ανήκουν σε ένα ενιαίο μιλλιέτ, οι μη μουσουλμάνοι έχουν δικαιώματα και εγκαινιάζεται η περίοδος εκκοσμίκευσης. Ως προς την αδειοδότηση όμως των ναών εξακολουθούν ακόμη να ισχύουν οι παλιοί περιορισμοί. Η βελτίωση των συνθηκών θα ενισχυθεί από το Φιρμάνι του Ισλαχάτ (1856), με το οποίο διασφαλίζεται η κοινωνική και νομική υπόσταση, για όλους τους Οθωμανούς πολίτες, ενώ αίρονται οι περιορισμοί στο ύψος των ναών, η υποχρέωση να ζητείται η σουλτανική άδεια για την επισκευή εκκλησίας και επιτρέπεται η οικοδόμηση ναών και στα νεκροταφεία.

Δεν υπάρχουν σχόλια: