Τετάρτη 6 Ιανουαρίου 2021

Τα Θεοφάνεια και ο "παγωμένος αγιασμός" στο Παλαιοχώρι Παγγαίου

«Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός και χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός…». Η ημέρα των Θεοφανείων είναι μια ιδιαίτερη μέρα για το Παλαιοχώρι στο Παγγαίο. Για κάθε σπίτι, η προετοιμασία για τη μέρα αυτή είναι ξεχωριστή.

Οι οιωνοί και οι συμβολισμοί κατέχουν σημαντική θέση στην αναβίωση των εθίμων που έχουν πάντα ως επίκεντρο την πίστη. Άλλωστε, από τα αρχαία χρόνια, οι κάτοικοι του Παγγαίου διακρίνονταν για την πίστη τους στα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους. Εκεί λοιπόν, έγινε μία ένωση των παλαιών μυστηριακών τελετών με τις παραδόσεις του Χριστιανισμού, μια και ήταν από τις πρώτες περιοχές της Ελλάδας που ασπάστηκαν τον Θεάνθρωπο, αφού βρίσκεται κοντά στους Φιλίππους, χώρο ιδιαίτερα σημαντικό για την πορεία του Χριστιανισμού στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη. Αυτό άλλωστε φαίνεται και από το πλήθος των ναών και των μοναστηριών (είτε αυτά λειτουργούν, είτε αποτελούν πλέον αρχαιολογικά αξιοθέατα), που βρίσκονται στο ιερό αυτό βουνό, για τους αρχαίους.

Στο Παλαιοχώρι λοιπόν, έναν από τους παλαιότερους οικισμούς του Παγγαίου, οι κάτοικοι του «κρατούν» κάποια έθιμα που δεν παίρνουν την μορφή εκδηλώσεων και πολύβουων δραστηριοτήτων, αλλά διατηρούνται σχεδόν αναλλοίωτα στο χρόνο.

Το καθάρισμα του σπιτιού και της καμινάδας

Οι ετοιμασίες για την υποδοχή του ιερέα, που θα περάσει για να φωτίσει όλα τα σπίτια του χωριού, έτσι ώστε να φύγουν οι καλικάντζαροι και το κακό, ξεκινούν από τις παραμονές της εορτής. Οι νοικοκυρές καθαρίζουν σχολαστικότατα τα σπίτια έτσι ώστε να είναι καθαρά για την ευλογία που θα μεταφέρει στο σπίτι ο αγιασμός.

Ο νοικοκύρης κάθε σπιτιού είχε την ευθύνη του καθαρισμού της καμινάδας και του τζακιού, έτσι ώστε να μην μπορούν να περάσουν οι καλικάντζαροι που σύμφωνα με την παράδοση μπαίνουν στο σπίτι πάντα από την καμινάδα. Τη στάχτη από το τζάκι, που τη μαζεύουν τις παραμονές των Φώτων, την κρατούν και την παραμονή της γιορτής την τοποθετούν γύρω από το σπίτι, και ιδιαίτερα στις εξωτερικές γωνίες του σπιτιού, για να απομακρύνουν το κακό.

Ο αγιασμός που καθαγιάζεται την παραμονή των Θεοφανείων προορίζεται για την ευλογία των σπιτιών και των χωραφιών, μια και οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής είναι αγρότες και η σοδειά τους αποτελεί τον μοναδικό πόρο για να ζήσουν. Έτσι την παραμονή που όλοι πηγαίνουν στην εκκλησία παίρνουν με ευλάβεια σε ένα δοχείο λίγο αγιασμό και το φυλάνε για να τον ρίξουν κάνοντας τον σταυρό τους στα χωράφια που θα καλλιεργήσουν.

Καλή χρονιά όταν παγώνει ο αγιασμός

Η κορύφωση των «εθίμων» των Θεοφανείων έρχεται ανήμερα της γιορτής, κατά την οποία αγιάζονται όλα τα νερά της γης. Μετά τον εσπερινό της παραμονής των Φώτων ο σταυρός παραμένει όλο το βράδυ μέσα στην κολυμβήθρα που περιέχει τον αγιασμό, μια και το Παγγαίο απέχει αρκετά από την θάλασσα και έτσι η ευλογία των υδάτων γίνεται σε άλλες τοποθεσίες, όπως λίμνες, ρυάκια ή ακόμη και μέσα στο ναό στην κολυμβήθρα, όπως είπαμε. Παλαιότερα, που τη θέρμανση των ναών δεν είχαν αναλάβει οι λέβητες και τα καλοριφέρ, έκανε περισσότερο κρύο, με αποτέλεσμα το νερό της κολυμβήθρας να παγώνει και μέσα σε αυτό να παγώνει και ο σταυρός. Αυτό εθεωρείτο καλός οιωνός και σήμαινε, σύμφωνα με την παράδοση, ότι η χρονιά που μόλις ξεκινούσε θα ήταν καλή.

Δεν υπάρχουν σχόλια: