του Αριστείδη Μεντίζη
δημοσιογράφου-ιστορικού ερευνητή
Τα ερείπια μιας άγνωστης, μέχρι τότε, Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής, αποκαλύφθηκαν από την αρχαιολογική σκαπάνη τη διετία 1987-1988, νοτιοανατολικά του οικισμού των Κηπιών, στις νότιες υπώρειες του Παγγαίου. Δυστυχώς σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος έχει καλυφθεί από πυκνή βλάστηση που λειτουργεί αποτρεπτικά για τους επισκέπτες.
Πρόκειται για ένα μεγάλο Ναό, με μήκος 24,70 μ. και πλάτος 17 μ., με εξωνάρθηκα, στον οποίο οδηγούσε λιθόστρωτος δρόμος από τα δυτικά. Ο νάρθηκας του Παλαιοχριστιανικού Ναού είχε δύο εισόδους, μια στο βόρειο τμήμα της δυτικής πλευράς και μια στο βόρειο τμήμα του, ενώ δεν είναι γνωστό αν υπήρχαν και αντίστοιχες είσοδοι στο νότιο τμήμα του λόγω της καταστροφής που υπέστη.
Μέσα στο νάρθηκα και κάτω από το δάπεδό του βρέθηκαν εννέα τάφοι, από τους οποίους οι δύο έφεραν επιτύμβιες επιγραφές που ανέφεραν η πρώτη «Κοιμιτίριον του Θεοφιλ(εστάτου) Βασιλίου πρ(εσ)β(υτέρου)» και η δεύτερη «Κοιμητήριον του θειοφ(ι)λ(εστάτου) Στεφάνου πρ(ε)σβ(υτέρου) όστις επειβουλεύσει δόσι λόγον Θ(ε)ώ όδε κ(αι) εν ημέρα κρίσεος».
Στο νάρθηκα υπάρχει και ένα φαρδύ έδρανο, που λόγω της δομής του συμπεραίνεται ότι κατασκευάστηκε σε δεύτερη περίοδο λειτουργίας της Βασιλικής, μετά την κατάρρευση της στέγης και τη διάλυση του τέμπλου, αφού έχει κτισμένα κεραμίδια και μαρμάρινους κιονίσκους. Οι είσοδοι από το νάρθηκα στον κυρίως ναό ήταν τρεις και η μεσαία, κατά την πρώτη περίοδο λειτουργίας της εκκλησίας, είχε τη μορφή τριβήλου.
Σύμφωνα με τους ανασκαφείς, το δάπεδο του μεσαίου κλίτους, όπως βρέθηκε, ανήκει στη δεύτερη περίοδο λειτουργίας της εκκλησίας και είναι στρωμένο με κομμάτια μαρμάρινων πλακών δαπέδου, θωρακίων και επιτύμβιας παλαιοχριστιανικής επιγραφής. Τονίζεται δε πως μόνο στο ανατολικό τμήμα της εκκλησίας διατηρήθηκαν τμήματα του δαπέδου της πρώτης περιόδου, όπως και το σύνθρονο στην κόγχη του Ιερού Βήματος.
Στο κεντρικό κλίτος βρέθηκε και τρίτος τάφος που έφερε επιτύμβια επιγραφή που ανέφερε: «Κοιμητήριον του θεοφιλ(εστάτου) Πέτρου πρ(ες)β(υτέρου) όστις επειβουλευσετει έτερον θόσει δόσι λόγον το Θ(ε)ώ όδε κ(αι) εν ημέρα κρίσεος».
Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής δεν βρέθηκε κανένα τμήμα κίονα της αρχικής φάσης της εκκλησίας, ενώ αντίθετα στη θέση της βόρειας κιονοστοιχίας βρέθηκε συνεχής τοίχος με δύο ανοίγματα προς το βόρειο κλίτος, ενώ πιστεύεται ότι ανάλογος τοίχος είχε αντικαταστήσει και τη νότια κιονοστοιχία.
Από τα στοιχεία της ανασκαφής προκύπτει ότι η πρώτη περίοδος λειτουργίας της Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής τελείωσε με κατάρρευση όχι μόνο της στέγης και του τέμπλου αλλά και των κιονοστοιχιών, του τριβήλου και της βορειοανατολικής γωνίας του οικοδομήματος. Παρόμοιες καταστροφές κτιρίων παρατηρήθηκαν και στους Φιλίππους και στη Θάσο, και μάλιστα χρονολογήθηκαν στα 575.
Ωστόσο ο Ναός λειτούργησε και πάλι. Σε αυτή τη δεύτερη περίοδο λειτουργίας η Βασιλική σχεδόν ξαναχτίστηκε, και η λειτουργία της εκκλησίας περιορίστηκε στο κεντρικό κλίτος μόνο, ενώ τα δύο άλλα κλίτη και ο νάρθηκας χρησιμοποιήθηκαν ως βοηθητικοί χώροι. Μία νέα καταστροφή όμως έρχεται για τη Βασιλική με μια νέα περίοδο σεισμών στα 615-620.
Μετά από αυτούς του σεισμούς και την καταστροφή του Ναού, κτίστηκε στη θέση του Ιερού Βήματος ένα ναϋδριο, με μήκος 5,5 μ. και πλάτος 3,7 μ. Οι τοίχοι του πατούν πάνω στο παλαιό δάπεδο και είναι πρόχειρα κτισμένοι. Στην ανασκαφή βρέθηκε πλούσια κεραμική. Η απουσία όμως εφυαλωμένων αγγείων, που από τον 9ο ή 10ο αιώνα ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα, οδηγεί τους ανασκαφείς στο συμπέρασμα ότι ο μικρός αυτός Ναός δεν λειτούργησε για πολύ μετά την κατασκευή του.
Πηγή: Χ. Μπακιρτζής «Ανασκαφή Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής στα Κηπιά του Παγγαίου», ΑΕΜΘ 2 (1988)
(Δημοσιεύτηκε στο τεύχος 45, Ιανουαρίου - Μαρτίου 2015, του περιοδικού «Άμβων Παγγαίου» της Ιεράς Μητρόπολης Ελευθερουπόλεως)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου