Παλαιοχριστιανικός Ναός με ψηφιδωτά στο Ποδοχώρι

του Αριστείδη Μεντίζη

δημοσιογράφου – ιστορικού ερευνητή

Άγνωστη στο ευρύ κοινό παραμένει η μεγάλη παλαιοχριστιανική βασιλική που εντοπίστηκε στο Ποδοχώρι Παγγαίου κατά τη διάρκεια διάνοιξης αγροτικού δρόμου και ανασκάφτηκε τη διετία 1973-1974. Ο ναός βρίσκεται στην περιοχή Παλαιοκκλήσια, και σε απόσταση 100 μ. από το δρόμο Ποδοχωρίου – Ακροποτάμου.

Όπως αναφέρεται στην καταγραφή της ανασκαφής από τον Επιμελητή Θ. Αλιπράντη, κατά τη διάρκεια διάνοιξης αγροτικού δρόμου ήρθαν στο φως τμήματα από μια ενεπίγραφη επιτύμβια πλάκα και αρχιτεκτονικά μέλη του ναού (βάση κίονα, αμφικιονίσκος, κίονας και τμήμα αμφικιονίσκου). Οι εργασίες σταμάτησαν αμέσως και μετά μερικές μέρες άρχισε η ανασκαφή.

Όσον αφορά το κείμενο της επιτύμβιας επιγραφής, δυστυχώς, δεν μπορεί να αναγνωστεί στο σύνολό του γιατί λείπουν αρκετά τμήματά της. Ωστόσο αναφέρεται προφανώς σε μια οικογένεια, που έχουν ονόματα Ηρόδοτος, Δομιτία, Γάιος και Μάρκος.

Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, αποκαλύφθηκαν η αψίδα του Ιερού, οι εξωτερικοί τοίχοι του Ναού, η μικρή εκκλησία που κατασκευάστηκε μεταγενέστερα μπροστά από την κόγχη του Ιερού, οι στυλοβάτες, πάνω στους οποίους βρέθηκαν πέντε συνολικά βάσεις κιόνων που χώριζαν το οικοδόμημα σε τρία κλίτη, οι δύο νάρθηκες με τους βοηθητικούς χώρους, και το βαπτιστήριο που έχει οκταγωνικό σχήμα και βρίσκεται στα δυτικά του ναού.

Οι τοίχοι της Βασιλικής είναι κτισμένοι με ασβεστοκονίαμα και εσωτερικά έφεραν ζωγραφική διακόσμηση, που διαχωριζόταν σε τρεις ταινίες με φυτικά κυρίως θέματα. Σύμφωνα με τον ανασκαφέα, η Βασιλική δεν έφερε μόνο ζωγραφική διακόσμηση αλλά και εντοιχισμένο ψηφιδωτό διάκοσμο, κάτι που διαπιστώθηκε από τις πολλές γυάλινες ψηφίδες διαφόρων χρωμάτων που βρέθηκαν στο χώρο του μεσαίου κλίτους.

Η μορφή του δαπέδου της Βασιλικής και των άλλων κτισμάτων δεν είναι ενιαία. Πιο συγκεκριμένα, ο νάρθηκας, το κεντρικό κλίτος και κάποιοι βοηθητικοί χώροι είχαν ψηφιδωτά, που στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι κατεστραμμένα. Και διακοσμούνται με χρωματιστές ταινίες ή τεμνόμενους κύκλους. Οι υπόλοιποι χώροι πιθανόν καλύπτονταν από πλίνθους. Το ψηφιδωτό δάπεδο του εσωτερικού νάρθηκα είναι χωρισμένο σε διάχωρα, που το καθένα περιβάλλεται από πλαίσιο και κοσμείται από ποικίλα γεωμετρικά σχήματα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι προφανώς ο παλαιοχριστιανικός Ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά, γιατί σε πολλά σημεία βρέθηκαν ανάλογα ίχνη. Στη συνέχεια, στη θέση των στυλοβατών χτίστηκε τοίχος, που ουσιαστικά δημιουργούσε ένα στεγασμένο χώρο μπροστά από τον μικρό Ναό που κατασκευάστηκε.

Μεταξύ των κυριοτέρων ευρημάτων της ανασκαφής, είναι τμήματα διάτρητων θωρακίων, ιωνικό κιονόκρανο, η άνω απόληξη πεσίσκου που έχει μορφή κουκουνάρας, τμήμα θωρακίου με ανάγλυφο σταυρό, (το οποίο βρέθηκε στο μεταγενέστερο μικρό Ναό και προφανώς χρησίμευε ως Αγία Τράπεζα), η σπασμένη μαρμάρινη Αγία Τράπεζα του Ναού, και μια επιγραφή που βρέθηκε στα δεξιά της θύρας του μικρού Ναού που προέρχεται από παλιότερη επιτύμβια πλάκα.

Πηγή: Αρχαιολογικόν Δελτίον 29 (1973-74), Χρονικά

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Ελευθερουπόλεως «Άμβων Παγγαίου», τεύχος 46, Απρίλιος - Ιούνιος 2015)