Ψηφίδες Ιστορίας για τον Ιερό Ναό του Αποστόλου Θωμά στο Παλαιοχώρι

Ο Ιερός Ναός του Αποστόλου Θωμά όπως είναι σήμερα

Πανηγυρίζει σήμερα το Παλαιοχώρι και ο Ιερός Ναός του Αποστόλου Θωμά, που βρίσκεται στη σημερινή πλατεία του χωριού. Με την ευκαιρία αυτή ας δούμε, εν συντομία, κάποιες ψηφίδες της ιστορίας του Ναού και κατ' επέκταση του χωριού...

Είναι ένας ακόμη ιστορικός τόπος για το Παλαιοχώρι, που σχετίζεται άμεσα με την ιστορία των προσφύγων που βρέθηκαν στο χωριό, ως "ανταλλάξιμοι", το 1924. 

Οι άνθρωποι αυτοί τοποθετήθηκαν στα σπίτια των Οθωμανών κατοίκων του Παλαιοχωρίου, που έφυγαν για την Τουρκία, και από τότε η άνω συνοικία του χωριού, ήταν γνωστή - σχεδόν ως τις μέρες μας -  ως "Προσφυγικά".

Το Πρακτικό της 25ης Μαρτίου 1925
(Πηγή: ΓΑΚ. Αρχεία Ν. Καβάλας. Αρχεία Ι.Μ. Ελευθερουπόλεως)

Από την εγκατάστασή τους, οι άνθρωποι αυτοί, προκειμένου να καλύψουν τις εκκλησιαστικές τους ανάγκες και τις ανάγκες της προσευχής τους, κατέβαιναν στην ντόπια συνοικία του Παλαιοχωρίου και στο Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου, που είναι και ο Πολιούχος του χωριού. 

Ο παλιός Ι.Ναός Απ. Θωμά
(Δεκαετία 1950)

Ωστόσο η  ραγδαία αύξηση του πληθυσμού δημιούργησε πρόβλημα χωρητικότητας, αφού ο Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου ήταν μικρός για να φιλοξενήσει όλους τους κατοίκους του χωριού. 

Την 1η Μαρτίου 1925, η προσωρινή εκκλησιαστική επιτροπή των προσφύγων, ζητά από το Τοπικό Συμβούλιο Ανταλλαγής, του Γραφείου Ανταλλαγής Πραβίου την παραχώρηση του μουσουλμανικού Τεμένους για να μετατραπεί αυτό σε χριστιανικό Ναό. Η θετική απάντηση της επιτροπής έρχεται στις 9 Μαρτίου 1925, η οποία αναφέρει, μεταξύ άλλων, πως "(sic.) χορηγεί (ενν. το Γραφείο) το Μουσουλμανικόν Τζαμίον, το κείμενον εν τω κέντρω της αγοράς Παλαιοχωρίου, ίνα μεταβληθή τούτο εις εκκλησίαν".

Έτσι στις 25 Μαρτίου 1925, συγκαλείται Γενική Συνέλευση των προσφύγων η οποία αποφασίζει και ορίζει επιτροπή, η οποία θα αναλάβει το συντονισμό του έργου της μετατροπής του τζαμιού σε εκκλησία.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο Πρακτικό της Γενικής Συνέλευσης, το οποίο υπογράφουν όλοι οι πρόσφυγες κάτοικοι του Παλαιοχωρίου: «συνελθόντες άπαντες οι πρόσφυγες κάτοικοι Κοινότητος Παλαιοχωρίου εν τη αιθούση του οθωμανικού σχολείου, κατόπιν προσκλήσεως της Επιτροπής Προσφύγων, περί αποφάσεως μετατροπής του Μουσουλμανικού Τεμένους εις Ορθόδοξον Εκκλησίαν …

Επειδή ο ενυπάρχων ήδη Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου, λόγω της υπερβολικής αυξήσεως του πληθυσμού διά των προσφύγων δεν δύναται να περιλάβη το εκκλησιαζόμενον πλήθος των ευσεβών και λόγω της μακρυνής αποστάσεως από του Προσφυγικού Συνοικισμού, ιδία εν ώρα χειμώνος...».

Η σφραγίδα της Εκκλησιαστικής Επιτροπής της Ενορίας Αγ. Θωμά Παλαιοχωρίου
(Σε έγγραφο της 1ης Νοεμβρίου 1946. Υπογράφει ο π. Γεώργιος Βαλσαμάκης)

Από εκεί και στο εξής, λειτουργεί η δεύτερη ενορία του Παλαιοχωρίου, αυτή του Ιερού Ναού του Αγίου Θωμά. Η διάρκεια ζωής αυτής της "ξεχωριστής" ενορίας φτάνει μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950, αφού η αθρώα μετανάστευση "αδειάζει" το χωριό από κατοίκους και οι δύο ενορίες του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Αποστόλου Θωμά συνενώνονται.

Η θεμελίωση του νέου Ναού (10-5-1969)

Το 1969, αποφασίζεται πως το "παλιό τζαμί" που στεγάζει τον Ιερό Ναό του Αγ. Θωμά πρέπει να κατεδαφιστεί ως "μουσουλμανικό κτίσμα" και στη θέση του να κτιστεί ένας μεγαλοπρεπής νέος Ναός.

Ο Ι.Ναός πριν την τελευταία ανακαίνιση του προαυλίου του 

Κι έτσι έγινε.... Στις 10 Μαϊου του 1969, θεμελιώνεται ο νέος Ναός, από τον μακαριστό Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως κυρό Αμβρόσιο, και σε λίγο καιρό ο νέος Ιερός Ναός είναι έτοιμος και λειτουργεί. 

Τα επίσημα εγκαίνια του Ναού πραγματοποιήθηκαν το 1985 από τον μακαριστό Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως κυρό Ευδόκιμο, και αποτελεί τον καθεδρικό Ναό του χωριού.

Από τότε συνεχίζει και καλύπτει τις εκκλησιαστικές ανάγκες των Παλαιοχωρινών μέχρι και σήμερα, παράλληλα με τον ενοριακό Ιερό Ναό του πολιούχου Αγίου Γεωργίου.