112 χρόνια από την απελευθέρωση του Παγγαίου!

Το Σώμα του Δούκα Ζέρβα στο Παγγαίο

Εκατόν δώδεκα χρόνια συμπληρώθηκαν από την απελευθέρωση του Παγγαίου από τον οθωμανικό ζυγό. Τέτοιες μέρες, τον Οκτώβριο του 1912, οι Έλληνες της περιοχής αποκτούσαν την ελευθερία τους μετά από πέντε αιώνες σκλαβιάς.

Όπως αναφέρει σε μια καταγραφή του, ο τότε δημοδιδάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Παλαιοχωρίου Ξενοφών Μαλαμίδης, από την κήρυξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου στις 5 Οκτωβρίου 1912, όλοι οι Έλληνες της επαρχίας Παγγαίου, «με αγωνίαν παρηκολουθούμεν τας επιχειρήσεις και με ανεκλάλητον χαράν επληροφορούμεθα την πρόοδον και τας νίκας των Ελληνικών Στρατευμάτων». Ήδη, όπως αναφέρει, το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτωβρίου, οι κάτοικοι της περιοχής άρχισαν να επεξεργάζονται τρόπους για να συμμετάσχουν στον αγώνα για την ελευθερία. Τα πράγματα γίνονταν δυσκολότερα αφού την περιοχή, μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επιβουλεύονταν και οι Βούλγαροι, οι οποίοι ήδη κατευθύνονταν προς τη Δράμα.

Παρ’ όλα αυτά ομάδα Ελλήνων προσκόπων με αρχηγό τον οπλαρχηγό καπετάν Δούκα Ζέρβα, εγκαταστάθηκε στο Ροδολείβος και είχε επαφή με τον Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως και αργότερα εθνομάρτυρα Γερμανό, προκειμένου να κατευθυνθεί προς την Ελευθερούπολη και να απελευθερώσει ολόκληρη την επαρχία Παγγαίου.

Τις επόμενες ημέρες η Δράμα έπεσε στα χέρια των Βουλγάρων και αυτό ανάγκασε τον Μητροπολίτη Γερμανό να παροτρύνει τον Δούκα Ζέρβα να επισπεύσει την κατάληψη της Ελευθερούπολης για να μην τον προλάβουν οι Βούλγαροι. Παρ’ όλα αυτά ο οπλαρχηγός ήταν επιφυλακτικός μια και δεν είχε ισχυρή δύναμη.

Στα μέσα Οκτωβρίου, Βούλγαροι κομιτατζήδες εισήλθαν στην Καβάλα και άρχισαν να σκοτώνουν και να ληστεύουν πλούσιους Οθωμανούς. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις και φοβούμενος μήπως οι Βούλγαροι φθάσουν στην Ελευθερούπολη πριν από τους Έλληνες, ο Μητροπολίτης Γερμανός απέστειλε στο Ροδολείβος τον ιερέα Νικόλαο Οικονόμου, με επιστολή του προς τον Δούκα Ζέρβα για να σπεύσει να καταλάβει την πόλη.

Έτσι, στις 17 Οκτωβρίου, ο οπλαρχηγός ξεκίνησε από το Ροδολείβος με κατεύθυνση την Ελευθερούπολη, και στο πέρασμα του αφόπλιζε τα οθωμανικά αποσπάσματα. Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι ότι οι κάτοικοι του Παλαιοχωρίου, μόλις έμαθαν ότι ο Καπετάν Δούκας φτάνει στην περιοχή, αφόπλισαν τους Οθωμανούς και οπλισμένοι πλέον κατευθύνθηκαν στην κεντρική οδό για να προϋπαντήσουν το τμήμα του οπλαρχηγού, και στη συνέχεια όλοι μαζί κατευθύνθηκαν προς την Ελευθερούπολη, όπου, στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο «Αμβράζη», τους υποδέχθηκαν οι οθωμανικές πολιτικές αρχές και συγκεκριμένα ο έπαρχος, ο οικονομικός έφορος, ο αστυνόμος κλπ, «κομίζοντες άρτον και άλας επί δίσκου, ως και ξίφος ανεστραμμένον». Εκεί βρίσκονταν ο Μητροπολίτης Γερμανός με τους ιερείς που φορούσαν τα άμφια τους, οι μαθητές των σχολείων, η φιλαρμονική μουσική και όλος ο ελληνικός πληθυσμός της πόλης. «Οι κώδωνες της εκκλησίας κρούουν χαρμοσύνως, η φιλαρμονική μουσική παιανίζει τον Εθνικόν Ύμνον και διάφορα εμβατήρια. Οι μαθηταί και μαθήτριαι άδωσι πατριωτικά άσματα. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά κλαίουν από χαρά και ανεκλάλητον ενθουσιασμόν Ελληνικαί σημαίαι ανεπετάσθησαν εις πλείστα οικήματα. Η χαρά του λαού είναι αδύνατον να περιγραφεί», παρατηρεί ο Ξ. Μαλαμίδης.

Στη συνέχεια ο Μητροπολίτης αφού ασπάστηκε τον οπλαρχηγό οδήγησε την πομπή προς το διοικητήριο της πόλης, όπου και ο Καπετάν Δούκας εγκαθίσταται στην μέχρι τότε έδρα του Οθωμανού έπαρχου.

Δυστυχώς, τέσσερις μέρες μετά οι Βούλγαροι που βρίσκονταν στην Καβάλα πληροφορήθηκαν ότι στην Ελευθερούπολη δεν υπάρχει τακτικός στρατός και με μια διμοιρία στρατού έφτασαν στην πόλη και εκδίωξαν τον Καπετάν Δούκα. Μετά από αυτά, τις παραμονές των Χριστουγέννων, έφτασε στην περιοχή ο ελληνικός στρατός που απελευθέρωσε τα χωριά του Παγγαίου, ενώ η Ελευθερούπολη έμεινε στα χέρια των Βουλγάρων μέχρι τις 26 Ιουνίου 1913, οπότε και αποβιβάστηκε ελληνικός στρατός στην Καβάλα για να απελευθερωθεί ολόκληρη η Μακεδονία.

ΥΠΠΟ: Αποκάλυψη βοτσαλωτού ψηφιδωτού δαπέδου με παράσταση Σατύρων στην Ερέτρια

 Κατά τις εργασίες τοποθέτησης του νέου ενιαίου αγωγού ύδρευσης Ερέτριας, στο πλαίσιο έργου του Δήμου Ερέτριας «Αντικατάσταση Δικτύου Ύδρευσης Ερέτριας (υπόλοιπα τμήματα πόλης)» ενταγμένου στο Ε.Π. «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020» (ΟΠΣ 500157), το οποίο παρακολουθείται από εξειδικευμένο προσωπικό της ΕΦΑ Ευβοίας (2ο υποέργο), εντοπίστηκε στην πόλη της Ερέτριας τμήμα οικίας της υστεροκλασικής περιόδου (μέσα 4ου αι. π.Χ.), που σώζει βοτσαλωτό δάπεδο με κεντρική παράσταση δύο Σατύρων.

Το εν λόγω κτήριο βρίσκεται στον πυρήνα του αστικού ιστού της αρχαίας πόλης, πλησίον του ιερού Δαφνηφόρου Απόλλωνα, της «Συνοικίας των Παναθηναϊκών Αμφορέων» και της «Οικίας των Μωσαϊκών», όπου έχουν ερευνηθεί κατά το παρελθόν οικίες του 4ου αι. π.Χ.,  που κοσμούνται σε πολλές περιπτώσεις με περίτεχνα βοτσαλωτά ψηφιδωτά δάπεδα.

Κατά την ανασκαφική έρευνα αποκαλύφθηκε ένα τετράπλευρο δωμάτιο σχεδόν τετράγωνης κάτοψης, με εσωτερικές διαστάσεις 3,50μ. x 3,55μ., το οποίο ορίζεται στα νότια και ανατολικά από τοίχους. Στις υπόλοιπες πλευρές (βόρεια και δυτική) δεν κατέστη δυνατή η αποκάλυψη των τοίχων του δωματίου, λόγω της περιορισμένης έκτασης του ανασκαφικού σκάμματος και της ύπαρξης του οδοστρώματος δημοτικής οδού.

Στο εσωτερικό του δωματίου ερευνήθηκε ψηφιδωτό δάπεδο κατασκευασμένο από φυσικά βότσαλα, μικρού μεγέθους και λευκού χρώματος, το οποίο σώζει ένα κεντρικό μετάλλιο, διαμέτρου 1,13μ., με παράσταση Σατύρων. Απεικονίζονται δυο ανδρικές μορφές με ζωόμορφα χαρακτηριστικά (ουρά, κέρατα, μυτερά αυτιά). Ο ένας είναι νεαρής ηλικίας και παίζει διπλό αυλό, ενώ ο άλλος είναι γενειοφόρος, μεγαλύτερης ηλικίας, και πιθανότατα χορεύει στους ρυθμούς της μουσικής. Για την απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου ή λεπτομερειών του σώματος έχουν χρησιμοποιηθεί βότσαλα διαφόρων χρωμάτων (λευκό, μαύρο, κόκκινο, κίτρινο) με χαρακτηριστικότερη την απόδοση των μαλλιών με  βότσαλα κίτρινου χρώματος, που προσδίδουν ρεαλισμό και ζωντάνια στις μορφές της παράστασης.

Κατά μήκος της βόρειας, ανατολικής και δυτικής πλευράς του δωματίου, αποκαλύφθηκε ένα υπερυψωμένο δάπεδο από κονίαμα, πλάτους 0,935μ. και ύψους 2–3 περίπου εκατοστών, κατασκευή που χρησίμευε για την τοποθέτηση κλινών ή ανακλίντρων, στοιχείο το οποίο βρίσκεται συχνά σε κατοικίες της ίδιας περιόδου στην Ερέτρια (Δυτική Συνοικία, Οικία Μωσαϊκών) και οδηγεί στην ταύτιση του χώρου με ανδρώνα, όπου τελούνταν συνεστιάσεις και συμπόσια. Μάλιστα, η παράσταση των Σατύρων που βρίσκονται σε εύθυμη διάθεση, διασκεδάζοντας υπό τους ήχους της μουσικής, συνδέεται και νοηματικά με τη χρήση του χώρου, ο οποίος προοριζόταν για τις γιορτές που λάμβαναν χώρα στην οικία.

Μετά την εγκατάλειψή του, στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες (5ος-6ος αιώνας μ.Χ.), ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο, όπως συνάγεται από τον εντοπισμό πέντε (5) τάφων (4 κεραμοσκεπείς και 1 απλός λάκκος), οι οποίοι είχαν διανοιχθεί μέσα την επίχωση του δωματίου και σε κάποιες περιπτώσεις είχαν παρεισφρήσει και διαταράξει δάπεδο, καθώς και ακόμη πέντε (5) τάφων (4 κεραμοσκεπείς και 1 απλός λάκκος) της ίδιας περιόδου στα νότια (εξωτερικά) του δωματίου.

Μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας  και την πρώτη εκτίμηση των αρχαιολογικών δεδομένων, η οικία και το βοτσαλωτό ψηφιδωτό δάπεδο πιθανότατα χρονολογούνται μετά τα μέσα του 4ο αι. π.Χ., την εποχή που εμφανίζονται οι πολυτελείς ιδιωτικές οικίες στην αρχαία Ερέτρια και ακολουθούν τον γνωστό αρχιτεκτονικό τύπο με την κεντρική περίστυλη αυλή, γύρω από την οποία αναπτύσσονται οι ιδιωτικοί χώροι της οικογένειας και οι δημόσιοι χώροι για τις επίσημες περιστάσεις και την πραγματοποίηση συμποσίων. Παρόμοια βοτσαλωτά δάπεδα από την «Οικία των Μωσαϊκών» έχουν χρονολογηθεί περί το 360-350 π.Χ.

Κατόπιν ομόφωνης γνωμοδότησης του τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Στερεάς Ελλάδας κατά την αρ. 3/26-6-2024 Συνεδρίασή του, αποφασίστηκε η προσωρινή κατάχωση του δαπέδου για λόγους προστασίας και η τροποποίηση της διέλευσης του αγωγού ύδρευσης, ώστε αυτό να μην θίγεται κατ' οιονδήποτε τρόπο και να αναδειχθεί μελλοντικά.

Η ΕΦΑ Ευβοίας, λαμβάνοντας υπόψη την άριστη κατάσταση διατήρησης του βοτσαλωτού ψηφιδωτού δαπέδου και την μοναδικότητα της παράστασης του κεντρικού μεταλλίου, προέβη καταρχάς σε άμεσες εργασίες στερέωσης και καθαρισμού αυτού από Συντηρητές της Υπηρεσίας, ενώ παράλληλα έχει ληφθεί μέριμνα ώστε το νέο αυτό αρχαιολογικό σύνολο να ενταχθεί προς ανάδειξη στη «Μελέτη ενοποίησης των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου Ερέτριας», που εκπονήθηκε με χρηματοδότηση του Ε.Π. «Στερεά Ελλάδα 2014-2020» και πρόκειται να εξεταστεί από το ΚΑΣ.       

(Δελτίο Τύπου Υπουργείου Πολιτισμού)

Έργα 40 εκ. ευρώ εκτελούνται από το Υπουργείο Πολιτισμού στις περιφερειακές ενότητες Έβρου και Δράμας

 Αυτοψίες στα έργα που εκτελεί το Υπουργείο Πολιτισμού στις Περιφερειακές Ενότητες Έβρου και Δράμας πραγματοποίησε η Υπουργός Πολιτισμού, ξεκινώντας  από το τέμενος Βαγιαζήτ, στο Διδυμότειχο, εμβληματικό μνημείο και ένα από τα πλέον σημαντικά μνημεία της Oθωμανοκρατίας, το οποίο εγκαινιάστηκε, σύμφωνα με την επιγραφή της εισόδου του, το Μάρτιο του 1420. Καλύπτει έκταση σχεδόν ενός στρέμματος και αποτελείται από μια τετραγωνικής κάτοψης αίθουσα προσευχής και έναν μιναρέ στη δυτική γωνία.  Η  πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στις 22 Μαρτίου 2017 κατέστρεψε την  στέγη του Τεμένους καθιστώντας επιτακτική την πλήρη αποκατάστασή του. Η  προηγούμενη επιστέγαση της δρύινης στέγης, με φύλλα μολύβδου συνέτεινε στην εξαιρετική μνημειακότητά του, ενώ η περίπλοκη διάρθρωση του σκελετού της  καθιστά το μνημείο ένα από  τα σημαντικότερα  ιστορικά ξύλινα μνημεία, στην Ευρώπη. Σειρά διαβρωτικών φαινομένων, άστοχες παλαιότερες επεμβάσεις, κυρίως στον περιβάλλοντα χώρο, η αποσύνθεση και πτώση στο εσωτερικό της στέγης της μονωτικής πηλοκονίας κατέστησαν αναγκαία σειρά προκαταρκτικών επεμβάσεων. Το Τέμενος πρόκειται να αποκατασταθεί στα πρότυπα της τελευταίας φάσης του, των αρχών του 20ου αιώνα, με παράλληλη ανάδειξη στοιχείων προηγούμενων φάσεων, ώστε να είναι αναγνώσιμη η δομική ιστορία του μνημείου, όπως και οι επεμβάσεις που έγιναν σε διάφορες χρονικές περιόδους.

Μετά την επίσκεψη στο Μνημείο, πραγματοποιήθηκε ευρεία σύσκεψη υπό την Υπουργό Πολιτισμού, παρουσία του  Περιφερειάρχη Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Χριστόδουλου Τοψίδη, του Γενικού Γραμματέα Πολιτισμού Γιώργου Διδασκάλου,  του  Αντιπεριφερειάρχη Έβρου Ευάγγελου Πουλιλιού,  του Δημάρχου Διδυμοτείχου Ρωμύλου Χατζηγιαννόγλου και των αρμόδιων υπηρεσιακών στελεχών του ΥΠΠΟ,  προκειμένου να εξεταστεί  το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης των έργων αποκατάστασης του μνημείου.

Σε δηλώσεις της, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της σύσκεψης η Λίνα Μενδώνη, τόνισε την ανάγκη να τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα, ώστε οι εργασίες αποκατάστασης του Τεμένους να έχουν ολοκληρωθεί στις 31 Δεκεμβρίου 2025. «Όπως γνωρίζετε», επισήμανε η Υπουργός, «το Τέμενος Βαγιαζήτ και η αποκατάστασή του είναι μία από τις προτεραιότητες του Υπουργείου Πολιτισμού και ένα από τα εμβληματικά έργα, τα οποία χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης, με προϋπολογισμό περίπου 13.500.000 εκατομμύρια ευρώ. Είναι ένα μνημείο το οποίο αντιμετώπισε καθυστερήσεις και πολύ μεγάλες δυσκολίες από το 2017 και μετά. Αλλά αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Σήμερα, με την συμμετοχή του Περιφερειάρχη, του Αντιπεριφερειάρχη, του Δημάρχου, και όλων των αρμοδίων Διευθύνσεων του Υπουργείου Πολιτισμού και των αναδόχων των έργων, οι οποίοι έχουν ήδη εγκατασταθεί, ελέγξαμε  το χρονοδιάγραμμα, το οποίο θα πρέπει να τηρηθεί απαρέγκλιτα, ώστε οι εργασίες στο μνημείο  να έχουν ολοκληρωθεί στις 31.12.2025 που είναι και το όριο, το οποίο θέτει το Ταμείο Ανάκαμψης. Είναι ένα έργο σύνθετο, στο οποίο εμπλέκονται πολλοί και η αποκατάστασή του είναι ειδικών απαιτήσεων. Είναι ένα έργο το οποίο απαιτεί μεγάλη προσοχή, απαιτεί κεντρικό συντονισμό και για αυτό στις 7 Αυγούστου θα είμαι ξανά εδώ».

Αποκατάσταση τριών μεταβυζαντινών εκκλησιών στον Έβρο

Στη συνέχεια η Υπουργός, πραγματοποίησε αυτοψία στους μεταβυζαντινούς Ναούς του Αγίου Αθανασίου στους Μεταξάδες (17ος αι.), του Αγίου Αθανασίου στο Αλεποχώρι (18ος αι.), του Αγίου Παντελεήμονα στο  Παλιούρι (18ος αι.). Οι εργασίες αποκατάστασης των ναών, οι οποίοι έχουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα τοιχογραφικό διάκοσμο, και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου τους εκτελούνται από την Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Εβρου, με προϋπολογισμό 1.000.000 ευρώ και πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης.

Ταφικό Μνημείο της Μικρής Δοξιπάρας-Ζώνης  

Στην αυτοψία στον Ταφικό Τύμβο της Μικρής  Δοξιπάρας-Ζώνης η Λίνα Μενδώνη  ενημερώθηκε για τις  εργασίες αποκατάστασης του «τύμβου», ο οποίος επαναφέρει τον χώρο στην αρχική του εικόνα, με την αποκατάσταση της γεωμετρίας του τύμβου, προστατεύει τα ευρήματα και δημιουργεί έναν μοναδικό μουσειακό χώρο, ο οποίος θα αποδίδει την εικόνα τη στιγμή της ολοκλήρωσης της ανασκαφικής έρευνας. Στην ανασκαφή ερευνήθηκαν τέσσερις λάκκοι με υπολείμματα καύσεων τριών ανδρών και μιας γυναίκας, μαζί με πολυάριθμα αντικείμενα, πήλινα, γυάλινα και χάλκινα αγγεία, χάλκινοι λυχνοστάτες και λυχνάρια, χάλκινα φανάρια, όπλα, κοσμήματα, ξύλινα κιβωτίδια κ.ά. Οι πέντε ταφικές άμαξες ενταφιάστηκαν στον ίδιο χώρο μαζί με τα υποζύγιά τους. Δίπλα τους τάφηκαν άλλα πέντε άλογα. Σε όλες τις άμαξες διατηρούνται τα μεταλλικά λειτουργικά και διακοσμητικά στοιχεία, ενώ σε δύο από αυτές διατηρούνται και αποτυπώματα των ξύλινων τμημάτων τους.

«Το Υπουργείο Πολιτισμού», δήλωσε η Λίνα Μενδώνη, μετά την αυτοψία,  «σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, όσον αφορά στους πόρους του ΕΣΠΑ, και αυτοτελώς ως προς τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, υλοποιεί στην Π.Ε. Έβρου, έργα προϋπολογισμού σχεδόν 40 εκατομμύριων ευρώ. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται στις υποδομές του Πολιτισμού, συνολικά, συντονισμένα και μεθοδικά, ένα τόσο πολύ μεγάλο έργο, ιδιαίτερα στον Έβρο. Ο Τύμβος  της Δοξιπάρας  είναι ένα εμβληματικό έργο. Η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε αυτό το μοναδικό  εύρημα για τα ελληνικά δεδομένα, περίπου 20 χρόνια πριν. Σήμερα, είμαστε πιο κοντά από ποτέ στην υλοποίηση του έργου αποκατάστασης και ανάδειξης. Υπάρχει ο ανάδοχος, ο οποίος βρίσκεται στη διαδικασία  έκδοσης οικοδομικής άδειας, για να ξεκινήσει το έργο της κατασκευής  του Τύμβου, έτσι όπως ήταν πριν από την ανασκαφή. Αποκαθίσταται ένας αρχαιολογικός χώρος, ένας πάρα πολύ σημαντικός πολιτιστικός πόλος για την περιοχή του Βορείου Έβρο, και συγχρόνως, ένας αναπτυξιακός πόρος για την περιοχή, έχοντας όλες τις προϋποθέσεις να αναδειχθεί σε χώρο μεγάλης επισκεψιμότητας. Σήμερα, φτάσαμε να έχουμε ένα ορατό μέλλον. Εκτός απροόπτου όλα  τα έργα θα συνεχιστούν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, ώστε πλέον να αποδοθεί ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος στην τοπική κοινωνία».

Στρατόπεδο Ανδρικάκη- Τέμενος Αράπ-Τζαμί – Ι.Ν. Αγίας Σοφίας

Στη Δράμα η Υπουργός Πολιτισμού, επικεφαλής κλιμακίου του ΥΠΠΟ,  πραγματοποίησε αυτοψίες στα έργα πολιτισμού που εκτελούνται από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού. Η Λίνα Μενδώνη επισκέφθηκε το στρατόπεδο Ανδρικάκη, στα κτήρια του οποίου προβλέπεται να φιλοξενηθούν οι εγκαταστάσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, ως μέρος ενός ευρύτερου Κέντρου Οπτικοακουστικών Τεχνών.

Στη σύσκεψη εργασίας, στο Δημαρχείο της Δράμας, παρουσιάστηκαν στην Υπουργό οι μελέτες του έργου, οι οποίες εκπονήθηκαν, με χορηγία της εταιρείας Raycap του αείμνηστου Κώστα Αποστολίδη.

Όπως τόνισε, η Υπουργός, «η δημιουργία του Κέντρου Οπτικοακουστικής Βιομηχανίας στο Στρατόπεδο Ανδρικάκη είναι έργο όχι απλώς καινοτόμο και πρωτοποριακό, αλλά ένας τεράστιος αναπτυξιακός μοχλός για τη Δράμα, την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, ολόκληρη τη Βόρειο Ελλάδα. Όταν ολοκληρωθεί  θα έχουν δημιουργηθεί προϋποθέσεις μοναδικές για την ανάπτυξη της πολιτιστικής και δημιουργικής βιομηχανίας στον ελλαδικό χώρο.  Σήμερα έγινε η αναγκαία συντονιστική παρέμβαση, ώστε να δρομολογήσουμε τα επόμενα βήματα, να φτιάξουμε τον οδικό χάρτη για τις επόμενες ενέργειες, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, ώστε το συντομότερο δυνατόν να ολοκληρωθούν και οι μελέτες εφαρμογής, ώστε να ξεκινήσει σταδιακά, η ένταξη των χώρων έτσι όπως τους υποδεικνύουν οι μελετητές σε συγκεκριμένο χρηματοδοτικό πρόγραμμα». Το έργο θα κατασκευαστεί σταδιακά με την α' φάση να περιλαμβάνει τα 4 κτίρια στο στρατόπεδο, που πρόκειται να καλύψουν τις ανάγκες του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Η πρώτη φάση του έργου χρηματοδοτείται  από την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με το ποσό των 6.000.000 ευρώ.

Στη σύσκεψη μετείχαν ο Βουλευτής Ν.Δ. Νομού Δράμας Δ. Κυριαζίδης, ο Περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Χριστόδουλος Τοψίδης, ο   Αντιπεριφερειάρχης Δράμας Μιχάλης Μουρβετίδης, ο Δημάρχος Δράμας Γιώργος Παπαδόπουλος, εκπρόσωποι του Υπερταμείου και της ΕΤΑΔ, της εταιρείας Raycap, του Τμήματος Κινηματογράφου του Α.Π.Θ., του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, και υπηρεσιακοί παράγοντες  του ΥΠΠΟ.

Κατά την περιοδεία της στη Δράμα, η Υπουργός Πολιτισμού, πραγματοποίησε αυτοψία στο Τέμενος Αράπ Τζαμί, όπου οι εργασίες αποκατάστασης του μνημείου υλοποιούνται από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών με συνολικό προϋπολογισμό 1.500.000 ευρώ και χρηματοδότηση από το  ΕΣΠΑ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η Υπουργός, έδωσε οδηγίες για τον συντονισμό των ενεργειών που αφορούν στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και θα συμβάλλουν στην ανάδειξη της πρόσοψης του Μνημείου.

Η Λίνα Μενδώνη, επισκέφτηκε και τον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας στη Δράμα, όπου η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας υλοποιεί ένα αποκατάστασης του Ναού, προϋπολογισμού  600.000 ευρώ. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκαλύφθηκε παλαιοχριστιανική Βασιλική και παρεκκλήσιο, στα θεμέλια του υφιστάμενου Ναού. Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 1.500.000 ευρώ, συνεχίζεται στην επόμενη προγραμματική περίοδο- βάσει των νέων  δεδομένων. Δόθηκαν οδηγίες  από την Υπουργό στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας και στη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, να προχωρήσουν με ταχείς ρυθμούς στην επικαιροποίηση των μελετών για την απρόσκοπτη συνέχεια του έργου.

(Δελτίο Τύπου Υπουργείου Πολιτισμού)

Αυτοψία στο Τατόι: Τα έργα εξελίσσονται απολύτως ικανοποιητικά και εντός των χρονοδιαγραμμάτων

Αυτοψία στα έργα που εκτελούν οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού στον ιστορικό πυρήνα του π. βασιλικού κτήματος στο Τατόι, συνολικού προϋπολογισμού 58.000.000 ευρώ, πραγματοποίησε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, επικεφαλής πολυμελούς κλιμακίου του Υπουργείου Πολιτισμού.

Η Λίνα Μενδώνη ενημερώθηκε διεξοδικά για την πορεία των έργων και έδωσε σαφείς οδηγίες για την συνέχειά τους, προκειμένου το συνολικό έργο της αποκατάστασης, ανάδειξης και απόδοσης του κτήματος να ολοκληρωθεί με τον βέλτιστο τρόπο και εντός των προκαθορισμένων χρονοδιαγραμμάτων.

Όπως δήλωσε η Λίνα Μενδώνη: «Στο πλαίσιο των τακτικών αυτοψιών που διενεργούμε στο π. βασιλικό κτήμα Τατοΐου, εξετάσαμε ενδελεχώς την πορεία των έργων, που βρίσκονται σε εξέλιξη και δώσαμε οδηγίες για την πιστή τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων ολοκλήρωσής τους. Είδαμε τα έργα αποκατάστασης που ολοκληρώθηκαν, εκείνα που συνεχίζονται, αλλά και εκείνα που χρειάζεται να επιταχυνθούν, ώστε να μην παρουσιάσουν αποκλίσεις στο χρονοδιάγραμμα της ολοκλήρωσής τους. Εξετάσαμε την πορεία κατασκευής των δικτύων υποδομών, τις εργασίες που αφορούν στον περιβάλλοντα χώρο των κτιρίων-μνημείων, ενώ διαπιστώσαμε τον ικανοποιητικό ρυθμό της καταγραφής, της τεκμηρίωσης και της συντήρησης των πολυποίκιλων συλλογών του κτήματος. Το έτος 2025, αποτελεί το χρονικό ορόσημο, για τα έργα της αποκατάστασης του ιστορικού πυρήνα του Τατοϊου, καθώς στο τέλος του ολοκληρώνονται και αποδίδονται στο κοινο οι βασικές μουσειακές υποδομές του. Η αποκατάσταση, η ανάδειξη και η λειτουργία του κτήματος, αποτελεί εμβληματικό έργο στο πλαίσιο του συνολικού αναπτυξιακού σχεδιασμού της κυβέρνησης και του Υπουργείου Πολιτισμού».

Οι εργασίες εξελίσσονται ομαλά στα έργα αποκατάστασης του Ανακτόρου, της κατασκευής των δικτύων υποδομών του και της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του. Παράλληλα, έχουν ολοκληρωθεί οι μουσειολογικές μελέτες και εξελίσσονται οι μουσειογραφικές. Την πορεία των έργων του Ανακτόρου ακολουθούν και οι εργασίες για την αποκατάσταση και των Κήπων, όπου πρόσφατα εγκαταστάθηκε ανάδοχος, με χρόνο ολοκλήρωσης το τέλος του 2025. Η Υπουργός Πολιτισμού έδωσε οδηγία να εκπονηθούν άμεσα οι μελέτες αποκατάστασης του θερμοκηπίου και του παρακειμένου γηπέδου τέννις, προκειμένου και αυτά να να είναι έτοιμα, ως το τέλος του επομένου έτους.

Ανάλογο είναι και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του έργου αποκατάστασης του κτιρίου του Νέου Βουστασίου. Η μία πτέρυγα του προορίζεται για Μουσείο των οχημάτων-μνημείων της τ. βασιλικής οικογένειας, ενώ η άλλη θα είναι  μουσείο αφιερωμένο στην αγροκτηνοτροφική παραγωγή του κτήματος. Οι σχετικές μουσειολογικές μελέτες έχουν ολοκληρωθεί.  Παράλληλα, ο όροφος του Νέου Βουστασίου μετατρέπεται σε χώρο συνεδρίων και εκδηλώσεων.

Μετά  την  αποκατάσταση του Παλαιού Βουστασίου, εκεί  θα φιλοξενηθεί το Μουσείο των βασιλικών αμαξών. Τα σημαντικά τεχνικά ζητήματα που ανέκυψαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου επέβαλαν τη χρονική επέκταση των εργασιών, οι οποίες όμως πλέον εξελίσσονται ομαλά. Και για το Παλαιό Βουστάσιο η μουσειολογική και η μουσειογραφική μελέτη έχουν ολοκληρωθεί. Τα έργα αποκατάστασης στα κτήρια του συγκροτήματος «Στάθμευσης Οχημάτων» έχουν ολοκληρωθεί και αναμένεται να παραδοθούν προς χρήση το προσεχές φθινόπωρο. Στα συγκεκριμένα κτήρια θα στεγαστούν επισκέψιμα εργαστήρια συντήρησης, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να παρακολουθεί τη διαδιασία αποκατάστασης αντικειμένων των συλλογών του κτήματος. Ένα εξ αυτών θα παραχωρηθεί στους Προσκόπους, που σήμερα στεγάζονται στο Κατσιμίδι, και ένα δεύτερο θα φιλοξενήσει Πυροσβεστικό Σταθμό, απολύτως αναγκαίο να υπάρχει μέσα στο Τατόϊ.

Το προσεχές φθινόπωρο θα παραδοθούν προς πολιτιστική χρήση και τα ολοκληρωμένα κτήρια της Οικίας Sturm, της Οικίας Φροντιστή, της Οικίας Αρχικηπουρού και των Τηλεπικοινωνιών. Ολοκληρωμένο είναι πλέον και το κτίριο των Μαγειρείων, το οποίο από τις αρχές του 2026, θα στεγάζει το εκδοτήριο εισιτηρίων των ανακτόρων, το βεστιάριο, το αναψυκτήριο και το γραφείο των υπευθύνων του μουσείου του Ανακτόρου. Μέχρι τότε, προσωρινά θα φιλοξενεί έκθεση, με το σύνολο των μελετών και των έργων που πραγματοποιούνται στον ιστορικό πυρήνα του κτήματος Τατοΐου, παράλληλα με την Οικία Δασοφύλακα, που ήδη λειτουργεί ως Κέντρο Πληροφόρησης.

Για τρία κτήρια, το Υπασπιστήριο, που θα λειτουργήσει ως Γραφείο Διοίκησης Κτήματος, το Χοιροστάσιο, που θα λειτουργήσει ως Πωλητήριο Αναμνηστικών Ειδών, και το Κτίριο Εποχικών Εργατών, που θα λειτουργήσει ως Χώρος Εκπαίδευσης Μικρής Κλίμακας και Συνεργασίας με τα Πανεπιστήμια, οι μελέτες αποκατάστασής τους έχουν ολοκληρωθεί και αναμένεται η ένταξή τους σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα.

Τέλος, συνεχίζεται η συντήρηση και η αποκατάσταση των κινητών αντικειμένων της τ. βασιλικής οικογένειας, καθώς, επίσης, και η διαδικασία καταγραφής, τεκμηρίωσης, ψηφιοποίησης και συντήρησης των συλλογών του Τατοΐου.

(Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟ)

Αυτοψία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στο αρχαίο θέατρο της Θάσου και στο Παλατάκι, στα Λιμενάρια

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, κατά την επίσκεψή της στη Θάσο, συνοδευόμενη από κλιμάκιο στελεχών του ΥΠΠΟ πραγματοποίησε  αυτοψία στο αρχαίο θέατρο. Η ύπαρξη θεάτρου στη Θάσο μαρτυρείται ήδη από τον 5ο αι. π.Χ. στο κείμενο «Περί επιδημιών» του γιατρού Ιπποκράτη. Η πρώτη φάση του σκηνικού οικοδομήματος τοποθετείται στα ελληνιστικά χρόνια, ενώ σοβαρές μετασκευές έγιναν τη Ρωμαϊκή Περίοδο. Η πρώτη φάση του έργου αποκατάστασής του, κατά την οποία αναστηλώθηκε η δυτική και εν μέρει η ανατολική πάροδος του μνημείου, έγινε στο πλαίσιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης του ΕΣΠΑ 2007-2013. Στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος της χρηματοδοτικής περιόδου 2014 – 2020 αποκαταστάθηκε το κοίλο.

Μετά το πέρας της αυτοψίας η Υπουργός Πολιτισμού δήλωσε τα εξής: «Το θέατρο της Θάσου είναι ένα από τα σημαντικότερα αρχαία μνημεία, όχι μόνο του νησιού αλλά της Βορείου Ελλάδος. Το θέατρο αυτό έχει συνδεθεί ήδη, από τη δεκαετία του 1950, με το Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου. Σήμερα είχα πραγματικά την πολύ μεγάλη χαρά να διαπιστώνουμε όχι απλώς την εξέλιξη του έργου –η πρώτη φάση έχει ήδη ολοκληρωθεί– αλλά την εξαιρετική ποιότητα της δουλειάς η οποία έχει γίνει. Είναι από τις καλύτερες επεμβάσεις που έχουν γίνει σε αρχαία θέατρα. Το έργο θα συνεχιστεί, γιατί ακόμα πρέπει να γίνουν αρκετές εργασίες. Αλλά  καθώς το κοίλο είναι ολοκληρωμένο,  προς το τέλος του καλοκαιριού, θα γίνει  μια μικρή εκδήλωση, ώστε να αποδώσουμε αυτή τη φάση του έργου στους Θασίτες και στους χιλιάδες επισκέπτες αυτού του νησιού».

Στη νέα Προγραμματική Περίοδο 2021-2027 έχουν προγραμματιστεί έργα πλήρους αποκατάστασης (επίστρωση ορχήστρας, διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου, βελτίωση πυροσβεστικού δικτύου, ανακαίνιση σύγχρονων υποδομών, ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις), με στόχο το θέατρο να καταστεί απολύτως λειτουργικό. Επιπλέον, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας προγραμματίζει να προτείνει νέες παρεμβάσεις, την αποκατάσταση των τειχών ανατολικά του θεάτρου, την αναστήλωση του προσκηνίου και της ανατολικής παρόδου και τη στερέωση του σκηνικού οικοδομήματος.

Αυτοψία στο  «Παλατάκι» και στην έκταση των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων στα Λιμενάρια διενήργησε η Λίνα Μενδώνη. Το κτηριακό σύνολο αποτελείται από το «Παλατάκι», τις αποθήκες και το κτήριο διαμονής των εργατών, ενώ σώζονται σε ερειπωμένη κατάσταση πολλές από τις μεταλλευτικές εγκαταστάσεις. Ειδικά το δεσπόζον στα Λιμενάρια «Παλατάκι» είναι διώροφο κτίσμα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας, το οποίο κατασκευάστηκε μεταξύ του 1903 - 1904, από τη γερμανική εταιρία Speidel, η οποία εκμεταλλευόταν  τα μεταλλεία της Θάσου. Ως  το 1912 στέγαζε διοικητικές υπηρεσίας και λειτουργούσε ως έπαυλη του Διευθυντή. Εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1963. Θεωρείται έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Pietro Arigoni. Ωστόσο, τεκμηριώνεται η άποψη ότι σχεδιάστηκε τελικώς από τον αρχιτέκτονα Konrad ν. Vilas, ο οποίος επίσης είχε εν γένει δραστηριοποιηθεί στις κατασκευές του μεταλλουργικού συγκροτήματος.

Κατά τη διάρκεια της αυτοψίας, η Υπουργός Πολιτισμού ζήτησε από την αρμόδια Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων τον άμεσο καθαρισμό και την αποψίλωση του χώρου και  έδωσε οδηγίες για  την άμεση  σύνταξη μελέτης σκοπιμότητας και βιωσιμότητας, προκειμένου να προσδιοριστούν τα κόστη αποκατάστασης και οι μελλοντικές χρήσεις του συνόλου του συγκροτήματος.

Η Λίνα Μενδώνη μετά το πέρας της αυτοψίας έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Επισκεφθήκαμε σήμερα το Παλατάκι και την ευρύτερη περιοχή των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων, για να δούμε πώς η Πολιτεία θα αναδείξει τον χώρο, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αυτό το οποίο διαπίστωσα και έδωσα ήδη τις σχετικές οδηγίες είναι να ληφθούν άμεσα σωστικά μέτρα για την προστασία των κτηρίων.  Ζήτησα από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων να εκπονηθεί μελέτη σκοπιμότητας και βιωσιμότητας, για να δούμε ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος, ώστε να παρέμβουμε και να αποκαταστήσουμε και το μνημειακό συγκρότημα έχοντας επίγνωση του αναγκαίου κόστους της αποκατάστασης και πώς όλη αυτή η παρέμβαση εκ μέρους της Πολιτείας μπορεί να είναι βιώσιμη. Ο χώρος είναι μεγάλος και εάν δεν εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα κινδυνεύουμε να επενδύσουμε χρήματα τα οποία στο τέλος να μην αξιοποιηθούν όπως πρέπει. Πρέπει να διασφαλίσουμε τη  δυνατότητα της σωστής λειτουργίας του χώρου. Επομένως, είμαστε ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο. Θα κάνουμε αυτά τα δύο βήματα και θα δούμε πώς θα προχωρήσουμε περαιτέρω. Σε κάθε περίπτωση, ο χαμένος χρόνος πρέπει να κερδηθεί. Είναι προφανές ότι πρόκειται για μνημεία, τα οποία δεν πρέπει να χαθούν ούτε για τη Θάσο, αλλά ούτε και για την πολιτιστική κληρονομιά μας».

Στο κλιμάκιο των στελεχών του ΥΠΠΟ που συνόδευαν την Υπουργό Πολιτισμού μετείχε και ο αντιπύραρχος Νικόλαος Μπόρας, προκειμένου, να προσδιορίσει τα μέτρα προστασίας του χώρου, έναντι των φυσικών κινδύνων και της  κλιματικής αλλαγής, στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Η Υπουργός Πολιτισμού επισκέφτηκε και το Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου, το πρώτο κτίριο του οποίου κτίστηκε το 1935 στον σχεδόν ανύπαρκτο τότε οικισμό του Λιμένα, δίπλα στην Αρχαία Αγορά, για να στεγάσει τα ευρήματα που, από τις αρχές του 20ού αιώνα πραγματοποιούσε η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, στο νησί. Σήμερα, ο εκθεσιακός χώρος καλύπτει έκταση 1.500 τ.μ. Οι συλλογές του παρουσιάζουν την ιστορική διαδρομή του νησιού από τα προϊστορικά μέχρι και τα βυζαντινά χρόνια. Δόθηκαν οδηγίες από τη Υπουργό  να προχωρήσουν  οι απαραίτητες ενέργειες ώστε το Μουσείο να μπορέσει να πιστοποιηθεί από το ΥΠΠΟ, στο πλαίσιο του Προγράμματος Πιστοποίησης των Δημοσίων Μουσείων που είναι σε εξέλιξη.

Τέλος, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, συνοδευόμενη από την βουλευτή Αγγελική Δελικάρη και το Γενικό Πρόξενο της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην Θεσσαλονίκη, Κων. Πολυκάρπου επισκέφτηκαν την φωτογραφική έκθεση με θέμα «Η κατά συρροήν λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου στα Κατεχόμενα», στην αίθουσα «Καλογερικό».

Τη Λίνα Μενδώνη  στη επίσκεψή της στη Θάσο συνόδευσαν οι  βουλευτές  Ιωάννης Πασχαλίδης και Αγγελική Δεληκάρη, ο Δήμαρχος Λευτέρης Κυριακίδης, ο Αντιπεριφερειάρχης Τουρισμoύ Παναγιώτης Αρχοντής.

(Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟ)

Τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO

​Στο πλαίσιο της 24ης Συνόδου της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP), που ολοκλήρωσε χθες τις εργασίες της, συζητήθηκε το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, το οποίο  βρίσκεται σταθερά στην ατζέντα  της, εδώ και 40 χρόνια.

Η ​ελληνική αντιπροσωπεία παρουσίασε αναλυτικά και εμπεριστατωμένα το ιστορικό της υπόθεσης και τις θέσεις της Ελλάδας στο ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα. Μέσα από μαρτυρίες περιηγητών και λογίων της εποχής του Έλγιν τεκμηρίωσε την βίαιη απόσπαση των αρχιτεκτονικών γλυπτών από το μνημείο. Τόνισε εμφατικά την ανυπαρξία φιρμανιού και σχετικών σουλτανικών εγγράφων και την παράνομη  ιδιοποίηση των Γλυπτών από τον Λόρδο Έλγιν, πριν καταλήξουν στο Βρετανικό Μουσείο. Επισήμανε ιδιαιτέρως το θέμα της κακομεταχείρισης των Παρθενωνείων κατά την παραμονή τους στο Βρετανικό Μουσείο και τις  κακές συνθήκες  φύλαξής τους, ήδη από τον 19ο αι. μέχρι  σήμερα. Ενημέρωσε τα μέλη της Επιτροπής για τις διαρκείς, αλλά άκαρπες μέχρι σήμερα προσπάθειες της ελληνικής πλευράς να έρθει σε διάλογο με το Ηνωμένο Βασίλειο για να βρεθεί λύση στο μακροχρόνιο αυτό ζήτημα, σε εφαρμογή των Συστάσεων και της Απόφασης της UNESCO. Ανέφερε ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα και οι συμβολισμοί, που αυτά ενέχουν αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας. Τέλος, κάλεσε το Ηνωμένο Βασίλειο, που είναι για πρώτη φορά μέλος της Διακυβερνητικής Επιτροπής, να αποδείξει εμπράκτως την βούλησή του να συμμορφωθεί με τις Συστάσεις και τις Αποφάσεις του Διεθνούς Οργανισμού.

Το Ηνωμένο Βασίλειο κατά την δική του τοποθέτηση επέμεινε στις πάγιες θέσεις του για το θέμα, επαναλαμβάνοντας ότι το νομοθετικό πλαίσιο, που ισχύει δεν επιτρέπει την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα, τονίζοντας ότι δεν υπάρχει πρόθεση της κυβέρνησης να αλλάξει τον συγκεκριμένο νόμο.  

Η παρουσίαση της ελληνικής αντιπροσωπείας και τα επιχειρήματα της έτυχαν θερμής υποδοχής και η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών της Διακυβερνητικής Επιτροπής (Ιταλία, Τσεχία, Ρωσία, Λιβύη, Ιράκ, Ινδία, Χιλή, Βενεζουέλα, Παναμάς,  Γουατεμάλα, Γκαμπόν, Ζάμπια, Αίγυπτος), αλλά και κράτη-παρατηρητές (Τουρκία, Παλαιστίνη, Νικαράγουα, Ονδούρα, Βραζιλία) υποστήριξαν με σθένος τις ελληνικές θέσεις και ζήτησαν εμφατικά από το Ηνωμένο Βασίλειο να επιστρέψει τα Γλυπτά στην Ελλάδα, προκειμένου να επανενωθούν με τον Παρθενώνα, μνημείο-σύμβολο του Δυτικού Πολιτισμού.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή υιοθέτησε Σύσταση, στο κείμενο της οποίας, μεταξύ άλλων:

Παραπέμπει στις προηγούμενες συστάσεις και τις αποφάσεις της,

Εκφράζει την  βαθιά της ανησυχία για το γεγονός ότι η επίλυση του θέματος παραμένει σε εκκρεμότητα  για μεγάλο διάστημα,

Καλεί για μία ακόμη φορά τις δύο πλευρές να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειες τους για την επίλυση της διαφοράς λαμβάνοντας υπόψη τις  ιστορικές, πολιτιστικές, νομικές και ηθικές διαστάσεις του θέματος,

Καλεί την Γενική Διευθύντρια της UNESCO να βοηθήσει να πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες συναντήσεις μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου με σκοπό  την επίτευξη μιας κοινά αποδεκτής λύσης στο θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Αποφασίζει να ενταχθεί το ζήτημα των Γλυπτών στην ατζέντα της 25ης Συνόδου της Διακυβερνητικής Επιτροπής.

Στην Ελληνική Αντιπροσωπεία συμμετείχαν από πλευράς ΥΠΠΟ ο Γενικός Γραμματέας  Πολιτισμού  Γεώργιος  Διδασκάλου, ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης καθ. Νικόλαος Σταμπολίδης, η Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ολυμπία Βικάτου και η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών Βασιλική Παπαγεωργίου. Από πλευράς ΥΠΕΞ συμμετείχε  η  Προϊσταμένη του Τμήματος Διεθνούς Δικαίου  Άρτεμις Παπαθανασίου και από την Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην UNESCO, ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος πρέσβης Γεώργιος Κουμουτσάκος.

Τελετή παράδοσης -παραλαβής Υπουργού Μετανάστευσης & Ασύλου

 Στο Υπουργείο Μετανάστευσης & Ασύλου πραγματοποιήθηκε σήμερα, Παρασκευή 16 Ιουνίου 2024, η τελετή παραδόσεως – παραλαβής καθηκόντων Yπουργού, από τον κ. Δημήτρη Καιρίδη στον κ. Νικόλαο Παναγιωτόπουλο.

Κατά τον χαιρετισμό του, ο απερχόμενος Υπουργός κ. Καιρίδης προχώρησε σε σύντομο απολογισμό της εντεκάμηνης θητείας του στο Υπουργείο, κάνοντας αναφορά στην επιτυχημένη αντιμετώπιση των αυξημένων μεταναστευτικών ροών το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2023, στην επιτυχημένη ανταπόκριση του Εθνικού Συστήματος Υποδοχής και Ταυτοποίησης αλλά και της Υπηρεσίας Ασύλου, αλλά και στον πιο ενεργό ρόλο που ανέλαβε η χώρα μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ζητήματα μετανάστευσης και Ασύλου.

Αναφέρθηκε, επίσης, στην έγκριση, ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις του προγράμματος διευκόλυνσης θεωρήσεων των Τούρκων τουριστών, για ολιγοήμερες επισκέψεις σε 10 νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, τη μοναδική εξαίρεση στη ζώνη του Σένγκεν, που ήδη συνεισφέρει σημαντικά στις οικονομίες των ακριτικών νησιών της χώρας. 

Αναφέρθηκε και στους δύο σημαντικούς στόχους του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και την ενθάρρυνση της λελογισμένης νόμιμης εργασιακής κινητικότητας, με όρους και κανόνες, σύμφωνα με τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας και με απόλυτη ασφάλεια για την ελληνική κοινωνία. 

Ακολουθεί η ομιλία του παραδόσαντος Υπουργού Μετανάστευσης κ. Δημήτρη Καιρίδη:

«Φίλες και φίλοι, καλησπέρα. 

Κάθε αποχαιρετισμός είναι δύσκολος, όμως κάθε κύκλος που ανοίγει, κάποτε κλείνει. Το θέμα είναι τι έχει μεσολαβήσει και τι έχει επιτευχθεί.

Στους 11 μήνες που είχα την ευθύνη του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου έγιναν πολλά. Και αξίζει ίσως σήμερα ένας σύντομος απολογισμός. Η αρμοδιότητα της φύλαξης των συνόρων μας δεν ανήκει στο Υπουργείο μας και δεν μπορούμε εμείς να πιστωθούμε το εξαιρετικό έργο του Λιμενικού και της Αστυνομίας. Εκείνο ωστόσο για το οποίο μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι είναι το αναμφισβήτητο γεγονός ότι διαχειριστήκαμε με αποτελεσματικότητα και ασφάλεια, σύμφωνα με τον νόμο, την αυξημένη ροή το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2023 και αποφύγαμε τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν σε άλλες χώρες στη νότια περίμετρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Τόσο το Εθνικό Σύστημα Υποδοχής και Ταυτοποίησης, όσο και η Υπηρεσία Ασύλου, ανταποκρίθηκαν απόλυτα στην αποστολή τους παρά την αυξημένη πίεση που είχαν να διαχειριστούν. Και αυτό οφείλεται κατεξοχήν στα στελέχη και τους εργαζόμενους του Υπουργείου, για τη συνεισφορά των οποίων είμαι ευγνώμων. Θα ήθελα πραγματικά να τους ευχαριστήσω όλους, και έναν έναν χωριστά, για τη συγκινητική αφοσίωση τους, τον επαγγελματισμό, το ήθος, την εργατικότητα, και εν τέλει την αποτελεσματικότητα που επέδειξαν και συνεχίζουν να επιδεικνύουν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, 7 μέρες την εβδομάδα, σε ένα δύσκολο και απαιτητικό πεδίο.

Δεν μείναμε όμως μόνο στην αποτελεσματική διαχείριση των ροών. Αντιμετωπίσαμε με στοχευμένες κινήσεις, αλλά και δύσκολες αποφάσεις, τα όποια χρηματοδοτικά κενά παρουσιάστηκαν, εξασφαλίσαμε πρόσθετες ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις και ενισχύσαμε τη διοικητική ικανότητα του νεοσύστατου Υπουργείου μας. Ταυτόχρονα, επιδιώξαμε και αναλάβαμε, έναν ακόμα πιο ενεργό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, διεκδικώντας και πετυχαίνοντας το αυτονόητο, την αναγνώριση του μεταναστευτικού και προσφυγικού ως κατεξοχήν ευρωπαϊκού ζητήματος που χρήζει κοινής ευρωπαϊκής αντιμετώπισης, όπως φιλοδοξεί να κάνει το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, με περισσότερους πόρους, περισσότερους κοινούς κανόνες και περισσότερη αλληλεγγύη. 

Απόδειξη της αυξημένης μας αξιοπιστίας στις Βρυξέλλες ήταν και η έγκριση μετά από επίπονες διαπραγματεύσεις του προγράμματος διευκόλυνσης θεωρήσεων των Τούρκων τουριστών, για ολιγοήμερες επισκέψεις σε 10 νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Πρόκειται για τη μοναδική εξαίρεση στη ζώνη του Σένγκεν, που ήδη συνεισφέρει σημαντικά στις οικονομίες των ακριτικών νησιών μας, αλλά και φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως υπόδειγμα καλής γειτονίας ανάμεσα στη μικρασιατική ακτή και εμάς.

Οι στόχοι του Υπουργείου, και μιας σύγχρονης και ρεαλιστικής μεταναστευτικής πολιτικής, είναι δύο. Η καταπολέμηση της παράνομης και η ενθάρρυνση της λελογισμένης νόμιμης εργασιακής κινητικότητας, με όρους και κανόνες, σύμφωνα με τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας και με απόλυτη ασφάλεια για την ελληνική κοινωνία. Για την καταπολέμηση της παράνομης, πέρα απ' όσα κάνουν οι αρχές ασφαλείας της χώρας, το Λιμενικό και η Αστυνομία, επιδιώξαμε τη βελτίωση της συνεργασίας μας με την Τουρκία. Δεν ήταν εύκολο και απαιτούσε θάρρος και όραμα απέναντι στους δικαιολογημένα καχύποπτους. Καταφέραμε ωστόσο, από τον περασμένο Σεπτέμβριο και μετά, να βελτιώσουμε τη συνεργασία και την ανταπόκριση των τουρκικών αρχών στη καλύτερη φύλαξη της ελληνοτουρκικής μεθορίου τόσο στον Έβρο, όσο και στη θάλασσα, αλλά και στη συνεργασία για την καταπολέμηση των παράνομων δικτύων των διακινητών. Η Ελλάδα, οφείλει να έχει την πολιτική, και τα εργαλεία για την άσκηση της, χωρίς να εξαρτάται από τις διαθέσεις άλλων. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι, για παράδειγμα, και η τελευταία ΚΥΑ που υπέγραψα με τον συναρμόδιο Υπουργό Προστασίας του Πολίτη, για τον ορισμό για πρώτη φορά του Εθνικού Συντονιστή για τις επιστροφές και του Εθνικού Συντονιστή για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης, για την καλύτερη συνεργασία και επιτάχυνση των διαδικασιών. Όμως, ταυτόχρονα, αναγνωρίζουμε ότι, πέρα απ' όσα κάνουμε μόνοι μας, μπορούμε, μέσα από τη συνεργασία, να πετυχαίνουμε πιο εύκολα και καλύτερα αποτελέσματα.

Αναλάβαμε την επαύριο της μεγάλης τραγωδίας της Πύλου και μέσα από μια σειρά από ενέργειες και πρωτοβουλίες, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καταφέραμε να ανατάξουμε την εικόνα της χώρας. Από εκεί και πέρα, δώσαμε έμφαση και στο μεγάλο ζήτημα της νόμιμης εργασιακής κινητικότητας από το εξωτερικό, που έχει ανάγκη η αναπτυσσόμενη ελληνική οικονομία. Διαπραγματευτήκαμε έξι διμερείς συμφωνίες με φίλες χώρες, οι οποίες σύντομα θα υπογραφούν. Ενεργοποιήσαμε τη συμφωνία με την Αίγυπτο. Δημιουργήσαμε μια δίοδο για τη νόμιμη απασχόληση των μεταναστών που μένουν στην Ελλάδα εδώ και χρόνια, ώστε να είναι καταγεγραμμένοι και να εργάζονται νόμιμα, πληρώνοντας φόρους και εισφορές, και επιμείναμε στην προσπάθεια στελέχωσης, ψηφιοποίησης, ενίσχυσης της διαλειτουργικότητας των πληροφοριακών συστημάτων και εν γένει αναβάθμισης της διοικητικής ικανότητας του μηχανισμού της νόμιμης μετανάστευσης. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλά που πρέπει να γίνουν μέσα στο επόμενο διάστημα, με τη συνεργασία όλων των συναρμόδιων Υπουργείων, όπως το Υπουργείο Εξωτερικών, με τα Προξενεία, το Υπουργείο Εσωτερικών, με τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, το Υπουργείο Εργασίας, και ούτω καθεξής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τη νόμιμη μετανάστευση είναι η ενίσχυση των πολιτικών ένταξης, που στόχο έχουν την καταπολέμηση της περιθωριοποίησης και παραβατικότητας. Και σε αυτό το πεδίο, όπως και σε αυτό της προστασίας των ευάλωτων πληθυσμών, έχει σημειωθεί πρόοδος, αλλά υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν.

Κλείνω λέγοντας τούτο: το μεταναστευτικό είναι και θα είναι μια μεγάλη διαρκής πρόκληση για όλη την Ευρώπη. Είμαι απ' αυτούς που πιστεύουν στη μέση οδό, στην οδό της λογικής, μακριά τόσο από τις αφέλειες της μίας πλευράς, όσο και από τις κραυγές της άλλης πλευράς. Σε μια πολιτική που πιστεύει στα σύνορα και την προστασία τους, αλλά ταυτόχρονα πιστεύει στις ευρωπαϊκές αξίες, στο διεθνές δίκαιο και τη συνεργασία.

Στη Νέα Δημοκρατία είμαστε περήφανοι για την πολιτική μας και τα αποτελέσματα της. Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για τη μεγάλη ευκαιρία που μου έδωσε να συμμετέχω στο κυβερνητικό έργο και να προσφέρω όσα μπορώ για μια καλύτερη Ελλάδα. Τον ευχαριστώ για τη μακρά εμπιστοσύνη του, εδώ και χρόνια. Στην πολιτική είμαστε όλοι μέλλοντες τέως και ήρθε η ώρα και για μένα να γίνω τέως Υπουργός. Παραμένω, ωστόσο, Βουλευτής και στρατιώτης της Παράταξης, στον μεγάλο αγώνα που έχουμε μπροστά μας, υπό την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Χαίρομαι ειλικρινά που παραδίδω σε έναν συμπατριώτη μου, με τον οποίο γνωριζόμαστε από παιδιά. Χαίρομαι που, ως Καβαλιώτης, παραδίδω σε έναν Καβαλιώτη. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι ένα από τα πιο έμπειρα στελέχη της Παράταξης και είμαι βέβαιος ότι θα καταφέρει λαμπρά.

Φίλε Νίκο, καλωσόρισες στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου και καλή επιτυχία στο έργο σου! Οι συνεργάτες μου και εγώ θα είμαστε δίπλα σου σε ότι χρειαστείς. Σας ευχαριστώ!».

Ο Υπουργός Μετανάστευσης & Ασύλου κ. Νικόλαος Παναγιωτόπουλος επεσήμανε τα εξής: 

«Κύριε Υπουργέ, πρώτα οφείλω ένα ευχαριστώ σε εσάς. 

Είστε ένας εξαιρετικός, λαμπρός συνάδελφος, συγκροτημένος, καταξιωμένος στο έργο του. Και με πολιτική διαδρομή, η οποία ασφαλώς δεν έχει τελειώσει. Δεν τελειώνει σήμερα συνεχίζεται και οδηγεί, το εύχομαι με όλη μου την καρδιά, αλλά και εκφράζω βεβαιότητα για αυτό. Οδηγεί σε καλύτερα μέρη, διότι το έχετε αποδείξει ότι επαξίως αναλάβατε το αξίωμα που αναλάβατε και έπεται συνέχεια.

Σας ευχαριστώ και για την ενημέρωση που μου κάνατε. Ήταν πληρέστατη. Έχω την αίσθηση, ότι δεν θα τελειώσει εδώ, θα τα ξαναπούμε γιατί τα θέματα είναι πολλά, που ασφαλώς «τρέχουν» για όλα τα πολλά και ενδιαφέρονται που πραγματεύεται αυτό το Υπουργείο. 

Πιστεύω ότι όλα όσα συμβαίνουν σε μια πολιτική διαδρομή είναι κομμάτια μιας πορείας. Η πορεία δίνει πολλές φορές την εντύπωση, ότι διακόπτεται, σταματά, αλλά στην ουσία συνεχίζεται, εξελίσσεται και πολλές φορές οδηγεί σε πιο καινούργια, πιο ενδιαφέροντα μονοπάτια. Σας ευχαριστώ ειλικρινά για τη συνεργασία που πάντα είχαμε, ειδικά σ’ αυτό το ημίωρο που με ενημερώσατε, για τα βασικά θέματα του Υπουργείου, προσβλέπω στο μέλλον και σας εύχομαι κάθε επιτυχία από εδώ και πέρα στην πορεία. 

Κυρίες και κύριοι, κυρία Υφυπουργέ, αγαπητή Σοφία, κυρίες και κύριοι Γενικοί Γραμματείς, κύριοι του Υπουργείου, αγαπητά στελέχη του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, Μετανάστευσης,

Δεν προετοίμασα ομιλία αναλάμβανοντας εδώ κατά την παράδοση - παραλάβή. Θέλω να πω όμως ότι σκοπεύω να συνεχιστεί το έργο του πάρα πολύ κρίσιμου Υπουργείου αυτού, στις σωστές κατευθύνσεις που έχουν τεθεί, στους στόχους της πολιτικής ηγεσίας. Το υπουργείο αυτό, αν και μικρό θα έλεγα σε όγκο, εντούτοις έχει τεράστιο μέγεθος και κρίσιμη σημασία, δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η χώρα μας και ολόκληρη η Ε.Ε. 

Το Μεταναστευτικό είναι μια πολυπαραγοντική θα έλεγα εξίσωση, που υπάρχει ευρωπαϊκή διάσταση ασφαλώς, σε μια συγκυρία ιδιαίτερα κρίσιμη, με πάρα πολλές αναδυόμενες, ήδη εκφρασμένες, προκλήσεις και εντάσεις, οι οποίες -κατά την προσωπική μου εκτίμηση- πρόκειται να γίνουν και το πρόβλημα των ροών και των πιέσεων. Άρα ο βαθμός ετοιμότητας ασφαλώς και δεν χαλαρώνει, αντιθέτως πρέπει να ενταθεί, ανάλογα με τις συγκυρίες. 

Αυτή η ετοιμότητα έχει και εθνική διάσταση, από την οποία προκύπτει αυτήν η πολυπαραγοντική εξίσωση. Σχετίζεται με την ασφάλεια, όσον αφορά στην προστασία των συνόρων μας. Έχει να κάνει με την οικονομία βάσει της απασχόλησης και της νόμιμης μετανάστευσης και προφανώς θα συνεχιστεί με πρωτοβουλίες και συνέργειες που είναι απολύτως απαραίτητες. Σχετίζεται με πάρα πολλά πράγματα που εφάπτονται στην καθημερινότητα όλων και ασφαλώς ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της διαδικασίας με τα προβλήματά της που πρέπει να εξαλειφθούν.

Πιστεύω στη συνέχεια των πραγμάτων. Πιστεύω ότι καθένας πρέπει να αφήνει το δικό του αποτύπωμα στο δημόσιο χώρο, στο δημόσιο αξίωμα, στο δημόσιο βίο και φυσικά στη δουλειά στη μετρήσιμη δουλειά, με βάση τα αποτελέσματα αυτής της δουλειάς. Σε αυτή τη συνεργασία δεν βλέπω να έχουμε ιδιαίτερα προβλήματα. Έχουμε πολλά να πούμε, έχουμε θέματα, πρωτοβουλίες νομοθετικές, θέματα εξεύρεσης άλλων λύσεων, ως σημαντικών λύσεων σε μια σειρά από θέματα και συνεχίζουμε. Πείτε ότι δεν άλλαξε τίποτα. Συνεχίζουμε στο ρυθμό που πρέπει να πιάσουμε όλοι, προκειμένου να δώσουμε λύση, στα προβλήματα, και ξέρω ότι είναι αρκετά, μεγάλα και οξέα προβλήματα που χρήζουν άμεσης παρέμβασης. Ευχαριστώ για την ενημέρωση και πάλι. 

Πιστεύω ότι όλες οι προκλήσεις αντιμετωπίζονται, αν υπάρχει συνεργασία, αποφασιστικότητα, πρόθεση να παλέψεις με τα προβλήματα και όχι απλά να τα “πετάξεις κάτω από το χαλί”. Αυτό είναι και το στίγμα που πρέπει κάθε πολιτική ηγεσία, να αφήνει στο πέρασμά της από κάθε δημόσιο αξίωμα. Έτσι θα πάμε και με τον διεθνή παράγοντα, που θεωρώ ότι θα έχουμε τη βαθμίδα συνεργασίας και αποδοχής που λέγαμε, είτε έχει να κάνει με τις Βρυξέλλες, είτε με τους γείτονες που μας ξέρουν και τους ξέρουμε. 

Εύχομαι σε όλες και όλους καλή δύναμη, συνέχεια στο έργο, καλή και ευδόκιμη και αποδοτική συνεργασία. Και πάλι σας ευχαριστώ».

ΥΠΠΟ: Θωρακίζεται η Αχειροποίητος, στη Θεσσαλονίκη, με σύστημα πυροπροστασίας

Ξεκινά το έργο της εγκατάστασης συστήματος πυροπροστασίας, στη Βασιλική, της Παναγίας Αχειροποιήτου, στη Θεσσαλονίκη, με σκοπό την προστασία του μνημείου και την ασφάλεια του κοινού που το επισκέπτεται. Η επέμβαση εντάσσεται στο συνολικό έργο της ενεργειακής αναβάθμισης της πυροπροστασίας, της  βελτίωσης της προσβασιμότητας και της ανάδειξης του άμεσου περιβάλλοντος χώρου του μνημείου, προϋπολογισμού 500.000 ευρώ, από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. O Ναός της Παναγίας Αχειροποιήτου,  στην Θεσσαλονίκη που οφείλει το όνομά της  στην εικόνα της Θεοτόκου Δεομένης, που σύμφωνα με την παράδοση  δεν την είχε ζωγραφίσει ανθρώπου χέρι, αποτελεί εξαίσιο αρχιτεκτόνημα, πρωτοβυζαντινής τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής, ελληνιστικού τύπου, με νάρθηκα και υπερώα, του τέλους του 5ου αιώνα,  καθιστώντας την μοναδική.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Η πόλη της Θεσσαλονίκης διαθέτει εξαιρετικής σημασίας βυζαντινά μνημεία. Η Βασιλική της Αχειροποιήτου συμπεριλαμβάνεται στα μνημεία της βυζαντινής περιόδου -μαζί με τη Ροτόντα, την Αγία Σοφία, την Παναγία των Χαλκέων, τους ναούς της Αγίας Αικατερίνης, του Αγίου Νικολάου του Ορφανού και του Προφήτη Ηλία, αλλά και τα Βόρεια, Βορειοδυτικά και Δυτικά Τείχη της πόλης- στα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες αποκατάστασης, συντήρησης και προστασίας τους, καθώς και αναβάθμισης των παρεχομένων υπηρεσιών προς τους επισκέπτες τους. Το Υπουργείο Πολιτισμού μεριμνά για την προστασία και ανάδειξη του μνημειακού αποθέματος της Θεσσαλονίκης στη μακρά ιστορική του διάρκεια. Η βυζαντινή περίοδος στη Θεσσαλονίκη έχει να επιδείξει εξαιρετικά δείγματα αρχιτεκτονικής και μνημειακής τέχνης. Το 1988, η UNESCO συμπεριέλαβε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, ανάμεσά τους και τον Ναό της Παναγίας Αχειροποιήτου, που με αυτή την επωνυμία εμφανίζεται σε χρυσόβουλο  του Μιχαήλ του Θ'. Τα ψηφιδωτά, ο διάκοσμος και οι φορητές εικόνες της συγκροτούν θησαυροφυλάκιο Βυζαντινής Τέχνης. Στην Αχειροποίητο, σήμερα, εκτελούνται έργα βελτίωσης της πρόσβασης στο μνημείο, διαμόρφωσης και ανάδειξης του περιβάλλοντος χώρου του και ενεργειακής αναβάθμισης και μέτρων πυρασφάλειας. Η εφαρμογή της μελέτης πυροπροστασίας έχει ως στόχο την προστασία του μνημείου, σε περίπτωση πρόκλησης πυρκαγιάς, καθώς  και την ασφάλεια επισκεπτών και πιστών. H ένταξη των μέτρων, που κρίνονται αναγκαία, έγινε με τρόπο που να μη θιγεί η αισθητική και το δομικό σύστημα του μνημείου».

Η μελέτη πυροπροστασίας, η οποία έχει εγκριθεί από την αρμόδια Πυροσβεστική Υπηρεσία, περιλαμβάνει την εγκατάσταση φωτισμού ασφαλείας και συστήματος αναγγελίας πυρκαγιάς, αυτόματο σύστημα πυρανίχνευσης, φορητούς πυροσβεστήρες, εγκατάσταση μόνιμου υδροδοτικού πυροσβεστικού δικτύου με την τοποθέτηση υπέργειας δεξαμενής εντός του περιβάλλοντος χώρου, συνδεδεμένης με το δίκτυο πόλης. Στον ίδιο χώρο, προβλέπεται να τοποθετηθούν πυροσβεστικό συγκρότημα που θα τροφοδοτεί δύο πυροσβεστικές φωλιές, πυροσβεστήρες, δύο στο ισόγειο και από ένας στους γυναικωνίτες.

Ο ναός έχει μήκος περίπου 52μ., πλάτος 32μ. και ύψος 14μ. στις περιμετρικές εξωτερικές τοιχοποιίες και 22μ. στη κορυφή της στέγης του κεντρικού κλίτους.  Δύο κιονοστοιχίες, με 12 κίονες η καθεμία, διαιρούν το Ναό σε τρία κλίτη. Εφαπτόμενο στη νότια πλευρά του Ναού σώζεται ένα πρόσκτισμα που θεωρείται το βαπτιστήριο της Βασιλικής, κατά μία άποψη και, κατά μία άλλη, το αρχικό διακονικό του ναού. Το μνημείο υπέστη αρχιτεκτονικές επεμβάσεις τον 7ο αιώνα και στη συνέχεια τον 14ο-15ο αιώνα, καθώς και αναστηλωτικές εργασίες, μετά τους σεισμούς, του 1978.

(Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού)

Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές από την ΕΦΑ Ξάνθης

Με αφορμή την επικοινωνιακή δράση «Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές», η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης καλεί το κοινό την Κυριακή 26 Μαΐου 2024 να αδράξει την ευκαιρία και να εξορμήσει σε χώρους όπου το περιβάλλον και τα μνημεία βρίσκονται σε αγαστή αρμονία.

Με οδηγούς τους αρχαιολόγους της Εφορείας και αφετηρία τον αρχαιολογικό χώρο Αβδήρων, θα περιηγηθούμε σε τμήματα της αρχαίας πόλης, θα γνωρίσουμε σημαντικά κατάλοιπα του βυζαντινού Πολυστύλου και  θα εξερευνήσουμε το αρχαίο λατομείο των Αβδήρων, που βρίσκεται νότια του σύγχρονου οικισμού της Μάνδρας. 

Ημερομηνία δράσης: Κυριακή 26 Μαΐου 2024 

Σημείο συνάντησης και αρχή της περιήγησης: Αρχαιολογικός Χώρος Αβδήρων

Ώρα συνάντησης: 10:00 π.μ.

Υπεύθυνες εκδήλωσης: Δέσποινα Σκουλαρίκη, Παγώνα Κατσάκη

Για την διαδρομή είναι απαραίτητη η χρήση ιδιωτικού αυτοκινήτου.

Συστήνεται οι συμμετέχοντες να διαθέτουν τα κατάλληλα παπούτσια πεζοπορίας, καπέλο και νερό. 

Απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής στα τηλ. 25410-51003, 25410-52041 (υπεύθυνες επικοινωνίας: Σοφία Ζουρνατζή, Αθηνά Σάρου).

Η δράση προσφέρεται δωρεάν.

Παράλληλα στο πλαίσιο του εορτασμού,  ανοιχτοί για το κοινό, με ελεύθερη είσοδο, θα είναι οι παρακάτω χώροι:

Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων: Πέμπτη 23-5-2024 έως Κυριακή 26-5-2024. Ωράριο: 08.30 – 15.30.

Αρχαιολογικός Xώρος Αβδήρων: Πέμπτη 23-5-2024 έως Κυριακή 26-5-2024. Ωράριο: 08.30 – 15.30.

Μακεδονικός Tάφος Σταυρούπολης – Κομνηνών: Πέμπτη 23-5-2024 έως Κυριακή 26-5-2024. Ωράριο: 10.00 – 14.00.

(Δελτίο Τύπου)

BioMuse. Από τα θραύσματα των οστών στις ιστορίες των ανθρώπων

Ταξίδευε στο Αιγαίο ο τροφοσυλλέκτης από την Αστυπάλαια; Είχε δυσανεξία στη λακτόζη το κορίτσι που έζησε την εποχή των πρώτων γεωργών-κτηνοτρόφων στα Παλιάμπελα Ροδίτη; Τι κοινό έχουν ένας Σπαρτιάτης κι ένας Τενεάτης με έναν ευγενή από το Αρχοντικό της Πέλλας; Επιβίωσε από τη χειρουργική επέμβαση η γυναίκα με τρυπανισμό από τα Άβδηρα;

Οι επισκέπτες του Αρχαιολογικού Μουσείου Αβδήρων θα έχουν την ευκαιρία να τους συναντήσουν στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων και να τους γνωρίσουν, καθ’ όλη τη διάρκεια της περιοδικής έκθεσης με τίτλο «BioMuse. Από τα θραύσματα των οστών στις ιστορίες των ανθρώπων» τα εγκαίνια της οποίας  θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή, 17 Μαΐου 2024 και ώρα 8.00 μ.μ. 

Η εκδήλωση είναι ενταγμένη στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων με θέμα «Μουσεία για την εκπαίδευση και την έρευνα» και θα πλαισιωθεί με παρουσίαση των βιογραφιών από την Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Φυσικής Ανθρωπολογίας του Δ.Π.Θ. κα Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου.

(Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης)

111 χρόνια από την Μάχη του Παλαιοχωρίου Παγγαίου

    Συμπληρώνονται σήμερα 111 χρόνια από την Μάχη του Παλαιοχωρίου στην οποία έπεσε ηρωϊκά ο στρατιώτης Νικόλαος Μανσούρας. Η Μάχη του Παλαιοχωρίου, που έγινε στις 22-23 Απριλίου 1913, ήταν η πρώτη από τις Μάχες του Παγγαίου που επηρέασαν κατά πολύ την έκβαση του Β' Βαλκανικού Πολέμου, γέρνοντας την πλάστιγγα, καταλυτικά, υπέρ της Ελλάδας.

(Φωτογραφία αρχείου από τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου της Μάχης του Παλαιοχωρίου στις 21 Απριλίου 2012).

    Με την ευκαιρία συμπλήρωσης 111 ετών από τη μάχη του Παλαιοχωρίου θα ήθελα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις. Ήταν ιδιαίτερη τιμή και μεγάλη χαρά για μένα να έχω την ευκαιρία να μελετήσω τις πηγές και τα πρωτότυπα έγγραφα που αφορούν τα γεγονότα της μάχης του Παλαιοχωρίου (22-23 Απριλίου 1913). Τα στοιχεία αυτά, είχα τη δυνατότητα να συγκεντρώσω και να παρουσιάσω, για πρώτη φορά μετά από 100 χρόνια, κατά τη διάρκεια της τελετής αποκαλυπτηρίων του Μνημείου της μάχης του Παλαιοχωρίου, στις 21 Απριλίου 2012. Αυτή η ιστορική αναδρομή περιλαμβάνεται στο βίντεο που μπορείτε να δείτε πατώντας ΕΔΩ. 

Τιμή και Δόξα στους πεσόντες! Το οφείλουμε στην Πατρίδα μας. Το οφείλουμε σε αυτούς που αγωνίστηκαν για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι!

Χαλκιδική: Επισκέψιμος και πάλι ο Βυζαντινός Πύργος της Γαλάτιστας

Άνοιξε για το κοινό τη Δευτέρα 1 Απριλίου 2024, ο Βυζαντινός Πύργος της Γαλάτιστας, ένας ιστορικός χώρος, που κεντρίζει το ενδιαφέρον των επισκεπτών.

Ο Πύργος θα είναι ανοιχτός καθημερινές, εκτός Τρίτης από τις 8:30 έως τις 15:00, προσφέροντας την αρχιτεκτονική του ομορφιά και την ενδιαφέρουσα ιστορία του, σε όσους αποφασίσουν να τον δουν από κοντά.

Λίγα λόγια για τον Βυζαντινό Πύργο της Γαλάτιστας

Πρόκειται για έναν από τους καλύτερα σωζόμενους πύργους της Χαλκιδικής, οχυρωματικού χαρακτήρα.

Αρχιτεκτονικά ανήκει σε μια μεγάλη ομάδα βυζαντινών τετράπλευρων πύργων, τους οποίους συναντάμε στη Μακεδονία και στο Άγιο Όρος. Αυτοί είναι γνωστοί από τα ισχυρά ποδαρικά (αντηρίδες) που ενισχύουν τους εξωτερικούς τοίχους τους, και χρονολογούνται από τον 11ο έως τον 16 αιώνα. Ο πύργος της Γαλάτιστας έχει δύο οικοδομικές φάσεις. Στην πρώτη φάση ανήκει το κάτω τμήμα του και χρονολογείται τον 11ο αιώνα ενώ στη δεύτερη το άνω τμήμα του και χρονολογείται τον 14ο αιώνα.

Ο πύργος διατηρείται σήμερα σε ύψος δεκαέξι μέτρων αλλά δεν γνωρίζουμε τίποτα για το ανώτερο τμήμα του και κατά συνέπεια για τη στέγασή του. Σώζονται τρεις όροφοι από τη στάθμη εισόδου και πάνω καθώς και το υπόγειο. Για τις ανάγκες της καθημερινής ζωής υπήρχε μέσα στον πύργο νιπτήρας, χώροι υγιεινής και πιθανώς ένα είδος κουζίνας. Τέλος στον τρίτο όροφο σώζεται τμήμα κόγχης που ίσως ανήκε σε παρεκκλήσιο.

Οι πρώτες στερεωτικές εργασίες έγιναν το 1965 από την Αρχαιολογική υπηρεσία. Πολλά χρόνια μετά, το 1994, στην ανασκαφή που έγινε από την 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στο υπόγειο του Πύργου, στη βορειοδυτική γωνία, αποκαλύφθηκε κτιστή δεξαμενή νερού. Τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής, πολλά αγγεία καθημερινής χρήσης, νομίσματα, ένα χάλκινο δαχτυλίδι και αρκετές αιχμές από βέλη χρονολογούνται από τον 11ο έως τον 14ο αιώνα.

Γύρω από το μνημείο υπάρχει μια ομάδα κτιρίων (δύο υδρόμυλοι με υδατοδεξαμενές, ρακαριό, ελαιοτριβείο), που αποτελούν μαζί με τον πύργο ένα σύνολο , το οποίο συνδέεται με τις παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων έως και τα νεότερα χρόνια.

(Πηγή κειμένου και φωτογραφιών: Μακεδονία, Ανασκαφή)

Δρομολογείται η ίδρυση Διαχρονικού Μουσείου στην Ξάνθη

 

Το Υπουργείο Πολιτισμού δρομολογεί την ίδρυση Διαχρονικού Μουσείου, στην Ξάνθη, στα κτήρια του συγκροτήματος των Καπναποθηκών -ιδιοκτησίας του ΥΠΠΟ- επί της οδού Έλλης, μετά την θετική γνωμοδότηση του Συμβουλίου Μουσείων επί της πρότασης κτηριολογικού προγράμματος, που υπέβαλε η αρμόδια Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, βάσει του οποίου οι νέες χρήσεις χωροθετούνται σε συνολικό́ μεικτό́ εμβαδόν 1.100 τ.μ.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Οι Καπναποθήκες, οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν κηρυχθεί μνημεία, από το Υπουργείο Πολιτισμού, αποτελούν σήμα κατατεθέν της Ξάνθης, καθώς συνδέονται με την εποχή της οικονομικής και εμπορικής ακμής της πόλης. Η Ξάνθη είναι από τις ευάριθμες πρωτεύουσες περιφερειακών ενοτήτων που στερούνται Αρχαιολογικού- Διαχρονικού Μουσείου. Η επανάχρηση του κτηριακού αποθέματος των πόλεων μας και η απόδοση σε αυτό πολιτιστικών χρήσεων αποτελεί βασική πολιτική μας προτεραιότητα. Με βάση τις τρεις αυτές βασικές προϋποθέσεις, δρομολογούμε τις διαδικασίες για την αποκατάσταση και την αξιοποίηση  των κτηρίων του συγκροτήματος των Καπναποθηκών, στην Ξάνθη, με στόχο τη δημιουργία Διαχρονικού Μουσείου, στο οποίο θα εκτίθενται οι πολύ σημαντικές αρχαιότητες που έχουν αποκαλυφθεί, στην ευρύτερη περιοχή. Με τον τρόπο αυτό, κτήρια-μνημεία, μάρτυρες της ευημερίας και της αστικής εξέλιξης της πόλης διασώζονται. Μέσα από τη φιλοξενία των νέων χρήσεων προστατεύονται και εντάσσονται στον κοινωνικό ιστό της πόλης και στο μοναδικό πολιτιστικό απόθεμα της Ξάνθης».

Το συγκρότημα των Καπναποθηκών αποτελείται από́ το βόρειο, κτήριο Α, επί των οδών Ανδρούτσου και Έλλης, και το νότιο, κτήριο Β, επί των οδών Έλλης και Παρόδου Αβδήρων. Το 1991, τα κτήρια χαρακτηρίστηκαν ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Το 1993, η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου παραχώρησε στο Υπουργείο Πολιτισμού κατά χρήση επ' αόριστον τα 5/7 του κτηρίου A. Τα 2/7 άνηκαν σε ιδιώτες, οι οποίοι το 2002 παραχώρησαν τα ποσοστά τους στο Ελληνικό́ Δημόσιο.

Τα κτήρια των δύο Καπναποθηκών είναι μονόχωρα και διαρθρώνονται σε τρία επίπεδα -ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο και όροφο-, ενώ η κατάσταση διατήρησής τους δεν είναι καλή. Συγκεκριμένα, η Καπναποθήκη Α έχει συνολικό μεικτό εμβαδόν 540 τ.μ. και αποτελείται από τρεις στάθμες. Η καπναποθήκη Β έχει συνολικό μεικτό εμβαδόν 562,50 τ.μ. και αποτελείται από τρεις στάθμες. Αρχικά όταν κατασκευάστηκε το κτήριο, η βόρεια πλευρά ήταν ελεύθερη και διέθετε ανοίγματα που έκλεισαν, όταν μεταγενέστερα χτίστηκε η Καπναποθήκη Α.

Το κτηριολογικό πρόγραμμα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης με την κατανομή των λειτουργιών του Μουσείου στα δύο όμορα κτήρια των Καπναποθηκών, συνολικού μεικτού εμβαδού 1.100 τ.μ., προβλέπει:

-Το Κτήριο Α, στη στάθμη του υπογείου περιλαμβάνει αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, υποδοχή, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις/ανελκυστήρα, χώρους υγιεινής και για ΑμεΑ. Στη στάθμη του ισογείου ενσωματώνει διοικητικές χρήσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, το αρχείο, αίθουσα υποδοχής, χώρους υγιεινής, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις/ανελκυστήρα. Στον όροφο φιλοξενούνται εκθεσιακές ενότητες. Κάθε στάθμη καταλαμβάνει εμβαδόν 180 τ.μ.

-Το Κτήριο Β, στο υπόγειο εντάσσει αποθήκες, εργαστήριο συντήρησης, χώρους υγιεινής, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις. Στο ισόγειο, στεγάζονται χώρος υποδοχής-εκδοτήριο, πωλητήριο, βεστιάριο, χώρος περιοδικών εκθέσεων, χώροι υγιεινής και για ΑμεΑ, ανελκυστήρας. Στον όροφο φιλοξενούνται εκθεσιακές χρήσεις. Κάθε επίπεδο αξιοποιεί χώρο εμβαδού 187,50 τ.μ.

(Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟ)

Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Φιλίππων-Ανασκαφική Περίοδος 2023

Την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου 2023 ολοκληρώθηκε η ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιεί η ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στους Φιλίππους υπό την διεύθυνση της καθηγήτριας  Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ναταλίας Πούλου και με άμεσους συνεργάτες, τον επίκουρο καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Αναστάσιο Τάντση καθώς και τον ομότιμο καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Αριστοτέλη Μέντζο. Στην ανασκαφή έλαβαν μέρος δεκαπέντε (15) φοιτητές του ΑΠΘ (11 προπτυχιακοί, 2 μεταπτυχιακοί και 2 υποψήφιοι διδάκτορες). Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από τον τακτικό προϋπολογισμό και την Επιτροπή Ερευνών του ΑΠΘ.

Φέτος η ανασκαφή συνεχίστηκε ανατολικά της νότιας κύριας οδού (decumanus) στο σημείο που συναντά τον βόρειο άξονα της πόλης (τη λεγόμενη «Εγνατία»). Αποκαλύφθηκε η συνέχεια του μαρμαροστρωμένου δρόμου, στην επιφάνεια του όπου εντοπίστηκε νόμισμα (χάλκινος φόλλις) του αυτοκράτορα Λέοντος Στ' (886-912), στοιχείο που βοηθά να προσδιοριστεί η διάρκεια χρήσης του δρόμου. Στο σημείο σύγκλισης των δύο οδών φαίνεται να διαμορφώνεται μία διεύρυνση (πλατεία) στην οποία κυριαρχεί ένα πλούσια διακοσμημένο οικοδόμημα. Τα στοιχεία της περσινής ανασκαφής μας οδήγησαν να διατυπώσουμε την υπόθεση οτι επρόκειτο για μία κρήνη. Τα ευρήματα της φετινής έρευνας επιβεβαιώνουν την άποψη αυτή και μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα το σχήμα και τη λειτουργία της.

Η έρευνα του 2022 έφερε στο φως τμήμα του πλούσιου διακόσμου της κρήνης με εντυπωσιακότερο το άγαλμα που εικονίζει τον Ηρακλή αγένειο με νεανικό σώμα. Η πρόσφατη ανασκαφική έρευνα (2023) αποκάλυψε την κεφαλή άλλου αγάλματος: ανήκει σε μορφή αγένειου ανδρός με πλούσια κόμη την οποία επιστέφει ένα στεφάνι από φύλλα δάφνης. Η ωραία αυτή κεφαλή φαίνεται πως ανήκει σε άγαλμα του θεού Απόλλωνα. Όπως και το άγαλμα του Ηρακλή χρονολογείται κατά τον 2ο ή αρχές του 3ου αι. μ.Χ. και πιθανώς κοσμούσε την κρήνη, η οποία έλαβε την τελική της μορφή κατά τον 8ο έως τον 9ο αιώνα.

Γνωρίζουμε από τις πηγές αλλά και από τα αρχαιολογικά δεδομένα ότι στην Κωνσταντινούπολη αγάλματα κλασικής και ρωμαϊκής περιόδου κοσμούσαν κτήρια και χώρους δημόσιας χρήσης έως την ύστερη βυζαντινή περίοδο.

Το εύρημα αυτό ενισχύει την υπόθεση που είχαμε διατυπώσει το 2022 σχετικά με τον τρόπο διακόσμησης των δημόσιων χώρων στις σημαντικές πόλεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μεταξύ των οποίων και οι Φίλιπποι.

Η ανασκαφή θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά.

(Πηγή: Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟ)

Η Αμφίπολη κρύβει ακόμη μυστικά

Ενας μακρόστενος λόφος και επίπεδος στην κορυφή του με προσανατολισμό ανατολικά προς δυτικά είναι ορατός, και απολύτως διακριτός στο γύρω τοπίο. Στην κορυφή του στέκονται σε απόσταση μεταξύ τους δέντρα σε μια ευθεία, από εκείνα που προσδιορίζουν τη μεσογειακή βλάστηση, χωρίς να γνωρίζεις πάντα την ονομασία τους: τα βλέπεις από μακριά να ξεχωρίζουν ανάμεσα στις ελιές και τις αμυγδαλιές που καλλιεργούνται χαμηλά στον λόφο. Ενα ποτάμι περιβάλλει τον λόφο, σχηματίζοντας χαρακτηριστική καμπύλη, λίγο προτού εκβάλει στη θάλασσα με το όρος Αθως στο βάθος. Προς τα βόρεια αντικρίζει κανείς την πορεία του ποταμού Στρυμόνα, κατά μήκος μιας εύφορης πεδιάδας, πλωτός ώς σχετικά πρόσφατα για τη μεταφορά προϊόντων. Το τοπίο συμπληρώνουν οι χαμηλοί λόφοι κατά μήκος της ακτογραμμής, και στα ανατολικά ο επιβλητικός όγκος του Παγγαίου όρους. Οι Φίλιπποι και η πεδιάδα τους αχνοφαίνονται στο βάθος, στα βορειοανατολικά.

Αεροφωτογραφία της ακρόπολης και του διαμορφωμένου αρχαιολογικού χώρου. Η συμμετοχή του Θουκυδίδη υπό την ιδιότητα του στρατηγού του αθηναϊκού στρατού και η αποτυχία του να αποτρέψει την αποσκίρτηση της Αμφίπολης ήταν αφορμή για την εικοσαετή αυτοεξορία του στα οικογενειακά αγροκτήματα στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα να γράψει την περίφημη Ιστορία του.

Αυτή είναι μια σύντομη περιγραφή της θέσης της ακρόπολης της Αμφίπολης, εκεί όπου βρίσκεται μία από τις πλέον σημαντικές πόλεις του βορειοελλαδικού χώρου στην αρχαιότητα. Η ροή του ποταμού στο σημείο αυτό ήταν η αιτία για να ονομαστεί η πόλη Αμφίπολη, λόγω του ότι λόφος και πόλη βρίσκονται μέσα στη θηλιά που σχηματίζει ο Στρυμόνας, ο οποίος κυλάει γύρω από αυτήν, αμφι-ρέει.

Κορμός θωρακοφόρου της εποχής του Αυγούστου από τις πρόσφατες ανασκαφές.

Ο χώρος της Αμφίπολης ήταν ευθύς εξαρχής μία κομβική γεωγραφικά και στρατηγικά θέση. Γύρω από τον λόφο κάτοικοι θρακικής καταγωγής είχαν εγκατασταθεί σε μικρούς οικισμούς κατά τα αρχαϊκά χρόνια. Αποικοι από το νησί της Ανδρου είχαν ιδρύσει κοντά στις εκβολές του Στρυμόνα και πάνω στη θάλασσα από τον 7ο αι. π.Χ., την Αργιλο, ένα εμπορικό λιμάνι στον χώρο που συνέδεε τη Χαλκιδική με τα εύφορα παράλια στα ανατολικά της. Αλλά και οι κάτοικοι από το απέναντι νησί της Θάσου, παλιοί άποικοι από την Πάρο του 7ου αι. π.Χ., είχαν ιδρύσει εμπορικούς οικισμούς στην ακτή απέναντι από το νησί τους, τη θασιακή περαία. Τα βουνά της Χαλκιδικής είχαν να προμηθεύσουν μεταλλεύματα και ναυπηγήσιμη ξυλεία, το Παγγαίο με τη γύρω περιοχή του πολύτιμα μέταλλα. Η γη ήταν εύφορη, στα παράλιά της φημισμένος ήταν ο βίβλινος οίνος.

Εκεί συγκέντρωσε ο Μέγας Αλέξανδρος τον στρατό του πριν ξεκινήσει για την Ανατολή.

Στην περιοχή όπου σήμερα τα καλοκαίρια συνωστίζονται τουρίστες από τη Βαλκανική, σε ένα ύψωμα δίπλα στις εκβολές του ποταμού, είχε ιδρυθεί ένας τέτοιος οικισμός από κατοίκους από την ευβοϊκή Ερέτρια, η Ηιών. Αυτόν τον οικισμό πολιόρκησε ανεπιτυχώς ο Αθηναίος στρατηγός Κίμων το 475 π.Χ., θέλοντας να αποκτήσει τον έλεγχο στην περιοχή. Η αποτυχία του Κίμωνος δεν πτόησε τους Αθηναίους, οι οποίοι συνέχισαν τις προσπάθειες.

Η ίδρυση της πόλης

Το 437 π.Χ. ο στρατηγός Αγνων ίδρυσε την Αμφίπολη σε χώρο φαινομενικά χωρίς προγενέστερες φάσεις κατοίκησης, στην κορυφή ενός λόφου ελάχιστα χιλιόμετρα από τη θάλασσα, αλλά σε ιδιαίτερα προνομιακή θέση με θέα και πανοραμική εποπτεία.

Η εγκατάσταση Αθηναίων με την ταυτόχρονη εκτεταμένη οχύρωση της πόλης σε μια περίμετρο τειχών μήκους 7,5 χιλιομέτρων, πολύ πέραν των ορίων της ακρόπολης, έδωσε το στίγμα μιας πόλης που επιζητούσε τον έλεγχο της περιοχής. Η αθηναϊκή κυριαρχία κράτησε όμως μόνον δώδεκα χρόνια. Οι κάτοικοι, μείγμα Αθηναίων αποίκων και γηγενών, με τη βοήθεια των Σπαρτιατών κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Η συμμετοχή του Θουκυδίδη με την ιδιότητα του στρατηγού του αθηναϊκού στρατού και η αποτυχία του να αποτρέψει την αποσκίρτηση της Αμφίπολης ήταν αφορμή για την εικοσαετή αυτοεξορία του στα οικογενειακά αγροκτήματα στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα να γράψει την περίφημη Ιστορία του.

Τμήμα ελληνιστικής οικίας του 2ου αιώνα π.Χ. με ζωγραφικό διάκοσμο αντίστοιχο των οικιών στην Πομπηία.

Το λιμάνι της ήταν διαχρονικά το δεύτερο μεγαλύτερο στη Μακεδονία

Ο Φίλιππος Β΄ ήταν αυτός που κατάφερε να προσαρτήσει την περιοχή στο μακεδονικό βασίλειο το 358 π.Χ., όταν διεκδίκησε με επιτυχία την εκμετάλλευση όλων των πλουτοπαραγωγικών πηγών των γύρω βουνών, ιδίως μάλιστα για την κοπή των αργυρών νομισμάτων του. Ο γιος του Αλέξανδρος συγκέντρωσε εκεί το στράτευμά του προτού ξεκινήσει για την Ανατολή το 336 π.Χ., και στη συνέχεια η Αμφίπολη ήταν αναμφισβήτητα ένα μεγάλο αστικό κέντρο, με το λιμάνι της διαχρονικά το δεύτερο μεγαλύτερο στη Μακεδονία. Ο προτελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε΄ έζησε αρκετά χρόνια και μάλιστα πέθανε εκεί το 179 π.Χ.

Από τότε έως και το τέλος των ρωμαϊκών χρόνων, η Αμφίπολη ήταν πρωτεύουσα διοικητικής ενότητας στη Μακεδονία. Στα μεταγενέστερα χριστιανικά χρόνια η έδρα επισκόπου έδωσε το στίγμα ενός θρησκευτικού, τουλάχιστον, κέντρου.

Αυτό που αντιλαμβάνεται σήμερα οποιοσδήποτε επισκέπτεται τις ανεσκαμμένες αρχαιότητες, είναι η αποσπασματική εικόνα μιας ιδιαίτερα εκτεταμένης πόλης, όχι μόνον στην ακρόπολη, αλλά και γύρω από αυτήν. Το μεγάλο εξωτερικό τείχος και το μικρότερο εσωτερικό επάνω στην ακρόπολη προσδιορίζουν χωροταξικά όρια, με τα επίσης εκτεταμένα νεκροταφεία να βρίσκονται εκτός των τειχών εκατέρωθεν του Στρυμόνα. Οι πολλαπλές οικοδομικές τους φάσεις, συχνά με οικοδομικό υλικό από προγενέστερα κατεστραμμένα κτίρια, προσδιορίζουν τα όρια της πόλης ανά εποχή. Μέσα σε αυτά αναπτύσσονται ιερά, δημόσια κτίρια και οικίες. Η συρρίκνωση, τέλος, των τειχών συνιστά οικονομική, πληθυσμιακή, ή ακόμα και πολιτική μεταβολή έως το τέλος της πόλης.

Ο δημόσιος χώρος

Στην ακρόπολη αναπτύχθηκε ευθύς εξαρχής ο δημόσιος χώρος διαχρονικά. Εκεί βρίσκονταν τα μεγάλα, αταύτιστα ακόμα, οικοδομήματα, από τα οποία μόνον λίγα έχουν έρθει στο φως. Μικρότερα όμως ευρήματα, κυρίως επιγραφές και γλυπτά, και σπανιότερα μεμονωμένα, χαρακτηριστικά ευρήματα, δίνουν πληροφορίες για ιερά της Αρτέμιδος, του Ασκληπιού και των Αιγυπτίων θεοτήτων, του Σαράπιδος και της Ισιδος.

Μερικά από τα γλυπτά φανερώνουν την αττική τους καταγωγή, όπως και η αττική κεραμική που κυκλοφορούσε στον βορειοελλαδικό χώρο την κλασική εποχή. Αλλά και στα ρωμαϊκά χρόνια, οι θωρακοφόροι κορμοί στρατιωτικών και αυτοκρατόρων που βρέθηκαν, θα είχαν τιμητική θέση σε σημαίνοντα κτίσματα κομβικής σημασίας για την τοπογραφία της πόλης, όπως άλλωστε ήταν και το σύνηθες.

Κορμός της Αρτέμιδος, της σημαντικότερης θεότητας της πόλης, τέλη 4ου αι. π.Χ., που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας. [Credit: ΣΤ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ]

Στις υπώρειες της ακρόπολης ανασκάφτηκε το καλύτερα σωζόμενο γυμνάσιο στον ελλαδικό χώρο, από την εποχή του Φιλίππου Β΄, και λίγο πιο πάνω σώθηκε τμήμα από μια ελληνιστική οικία του 2ου αι. π.Χ. Στην πλαγιά με θέα τις εκβολές του ποταμού, και ζωγραφικό διάκοσμο παρόμοιο με αυτόν των πολυτελών οικιών της Πομπηίας, το παράδειγμα αυτό δίνει μια μικρή εικόνα των οικιστικών καταλοίπων στην Αμφίπολη, μεταξύ των οποίων και τα όποιου είδους βασιλικά ενδιαιτήματα των μελών του μακεδονικού βασιλείου που πέρασαν από την πόλη.

Αυτά, αλλά και άλλα μεγάλα δημόσια οικοδομήματα, περιμένουν να αποκαλυφθούν σε μελλοντικές ανασκαφικές έρευνες, ούτως ώστε η πόλη να αποκτήσει όψη αντίστοιχη της σημασίας της μέσα στην ιστορία της αρχαιότητας.

* Ο κ. Δημήτρης Δαμάσκος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Μαζί με την κ. Δημητρία Μαλαμίδου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, ανασκάπτουν στην ακρόπολη της Αμφίπολης, με στόχο τον εντοπισμό των κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών οικοδομικών της φάσεων.

Για περισσότερες πληροφορίες: https://amphipolisproject.org/Ανασκαφή Αμφίπολη – Amphipolis Project. Οι ανασκαφικές έρευνες της περασμένης χρονιάς παρουσιάστηκαν στο ετήσιο συνέδριο των αρχαιολόγων που ανασκάπτουν στη Μακεδονία και τη Θράκη το διήμερο 28-29 Μαρτίου στη Θεσσαλονίκη.

(Πηγή: Δ. Δαμάσκος, Καθημερινή, Ανασκαφή)