Ευχές!

 

Από τη Μεγάλη… στη Σύγχρονη Ελλάδα (Μέρος Β΄): Οι Πρόσφυγες

Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο παρουσιάζει το δεύτερο μέρος της έκθεσης «Από τη Μεγάλη στη Σύγχρονη Ελλάδα», η οποία παρακολουθεί την ολοκλήρωση της δημιουργίας της χώρας από άποψη συνόρων και πληθυσμού.

Από τη Μεγάλη… στη Σύγχρονη Ελλάδα (Μέρος Β΄): Οι Πρόσφυγες

"Δεν έχω […] παρά να απευθύνω την εξής παραίνεσιν προς κάθε Έλληνα: Κάθε πρόσφυξ που βλέπετε εις τον δρόμον, και η τελευταία ρακένδυτος και μαυροφορεμένη γυναικούλα, είνε αξία όλης μας της ευλαβείας. Είναι τα ζώντα μνημεία της Μεγάλης Ελλάδος, είναι της αφοσιώσεως εις την πατρίδα η εκπροσώπησις, είναι ενσωματωμένη η εθνική οδύνη και η ωραία ελπίς διά την αύριον". Ελεύθερον Βήμα, 28 Οκτωβρίου 1925 

Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο εγκαινιάζει το δεύτερο μέρος της έκθεσης «Από τη Μεγάλη στη Σύγχρονη Ελλάδα», η οποία παρακολουθεί την ολοκλήρωση της δημιουργίας της χώρας από άποψη συνόρων και πληθυσμού. Το πρώτο μέρος, που παρουσιάστηκε το 2022, περιγράφει όσα γεγονότα οδήγησαν στην παγίωση των συνόρων μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εστιάζοντας στη Μικρασιατική Εκστρατεία και το συλλογικό τραύμα της καταστροφής της Σμύρνης. Το δεύτερο μέρος με τον υπότιτλο «Οι Πρόσφυγες» επικεντρώνεται στην πληθυσμιακή διαμόρφωση της Ελλάδας μέσα από τις μετακινήσεις πληθυσμών επί έναν αιώνα. Η έκθεση πραγματοποιείται με αποκλειστική χορηγία της Τράπεζας Πειραιώς.

Η σύγχρονη Ελλάδα διαμορφώθηκε μεταξύ της Επανάστασης του 1821, που γέννησε το πρώτο μικρό κράτος, μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923. Στη διάρκεια αυτού του αιώνα σημειώθηκαν κοσμογονικές αλλαγές με αποτέλεσμα προσφυγικές ροές που άλλαξαν ριζικά την ελληνική κοινωνία. Στόχος της έκθεσης είναι η όσο το δυνατόν πληρέστερη παρουσίαση του προσφυγικού φαινομένου, μέσα από τα ζητήματα που απασχόλησαν διαχρονικά τους ανθρώπους που βρέθηκαν στη δεινή θέση να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες. Μέσα από ανθρώπινες ιστορίες φωτίζονται πτυχές του θέματος, όπως η αναγκαστική φυγή, οι δυσκολίες της μετακίνησης, η υποδοχή, η εγκατάσταση, η διαχείριση του τραύματος, η ενσωμάτωση στη νέα πατρίδα, η μνήμη. Σε πρώτη ανάγνωση, δύσκολα αναγνωρίζεται η χρονική προέλευση των ιστοριών αυτών. Κοινή συνισταμένη τους, τα διαχρονικά συναισθήματα των διωγμένων ανθρώπων, ο φόβος και η απόγνωση, η αποδοχή της καταστροφής και της απώλειας, η καρτερία και η αντοχή, το πείσμα για επιβίωση. Και παράλληλα, η αλληλεγγύη και η συμπαράσταση, οι προσπάθειες συμπατριωτών και ξένων για βοήθεια, αλλά ταυτόχρονα η καχυποψία, η αδιαφορία και η εχθρική στάση πολλών.

Τα παραπάνω οπτικοποιούνται στην έκθεση μέσα από ένα video-animation, έργο του σκηνοθέτη κ. Παναγιώτη Ράππα, στο οποίο προσφυγικές ομάδες σε μία συνεχή πορεία, που κρατά 100 και πλέον χρόνια, υποδέχονται συμβολικά τον επισκέπτη, ενώ επιλεγμένες ιστορίες της έκθεσης ζωντανεύουν σε βίντεο σπουδαστών του Τμήματος Animation του εκπαιδευτικού ομίλου ΑΚΤΟ.

Η έκθεση χωρίζεται σε τέσσερεις μεγάλες ενότητες: ΤΑ ΑΙΤΙΑ - Ο ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ – ΤΟ ΣΤΕΡΙΩΜΑ – Η ΜΝΗΜΗ. Τα αίτια φωτίζουν τους λόγους που οδηγούν κάποιον να εγκαταλείψει ξαφνικά και απροσδόκητα τον τόπο του: πόλεμοι, διωγμοί, αλλαγές συνόρων, ανταλλαγές πληθυσμών κ.ά. Η αναγκαστική και ελάχιστα προετοιμασμένη φυγή, το δύσκολο ταξίδι, από το οποίο δεν επιβίωναν όλοι, τα πολύτιμα που δεν αποχωρίζονταν, η υποδοχή που συναντούσαν οι πρόσφυγες, και οι πρώτες προσπάθειες περίθαλψης είναι τα θέματα της δεύτερης ενότητας. Η τρίτη ενότητα επικεντρώνεται στην προσωρινή και μόνιμη στέγαση των προσφύγων, την υγειονομική περίθαλψη, την εκτίμηση των περιουσιών, τις αποζημιώσεις, την επαγγελματική αποκατάσταση αστών και αγροτών, την εκπαίδευση. Η τελευταία ενότητα εστιάζει στη μνήμη και τη συλλογική συνείδηση των προσφύγων μέσα από τη μουσική, τον αθλητισμό, τους συλλόγους, τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο.

Στην έκθεση παρουσιάζονται φωτογραφικά τεκμήρια, ιστορικά  έγγραφα και αντικείμενα από τις συλλογές του Μουσείου, πλαισιωμένα από μαρτυρίες, αποσπάσματα πηγών και δημοσιεύματα του Τύπου. Μεγάλος αριθμός φορέων και ιδιωτών, ίσως ο μεγαλύτερος από κάθε άλλη έκθεση του Μουσείου, παραχώρησαν αρχειακά τεκμήρια και κειμήλια. Ευχαριστούμε θερμά τους: American School of Classical Studies at Athens (Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών Αθηνών), Αδελφότητα Προκοπιέων Αθηνών Πειραιώς "Όσιος Ιωάννης ο Ρώσσος", Αρχείο Κουνάδη, Αρχείο Νίκου Κούνδουρου, Βιβλιοθήκη της Βουλής, Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, Εθνική Πινακοθήκη- Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Εθνικό Αθλητικό Μουσείο «Ο Ιωάννης Φωκιανός», Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο- Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Ιστορικό Αρχείο ΕΡΤ, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς, Ιστορικό Αρχείο Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Ιστορικό Αρχείο του Αγροτικού Οινοποιητικού Συνεταιρισμού Νέας Αγχιάλου «Η ΔΗΜΗΤΡΑ», Καναδικό Ινστιτούτο Ελλάδας, Κέντρο Έρευνας και Προβολής της Εθνικής Μουσικής (Μουσικό, Λαογραφικό και Φιλολογικό Αρχείο Σίμωνος και Αγγελικής Καρά), Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού Νέας Ιωνίας, Μορφωτικό Εκπολιτιστικό Σύλλογο Νεοπυργιωτών Ευβοίας, Μουσείο Καλαθοπλεκτικής (Κομοτηνή), Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού Δήμου Αιγάλεω - Σύλλογο Μικρασιατών Αιγάλεω «Νέες Κυδωνίες», Μουσείο Μπενάκη, Φωτογραφικά αρχεία & Ιστορικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη, Μουσείο Ιστορίας ΑΕΚ, Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ελληνισμού της Διασποράς- Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου», Σωματείο «Η Νέα Σινασός», Πανιώνιο Γ.Σ.Σ., Παπανδρέου Α.Ε. - Παραγωγή και Εκμετάλλευση Κινηματογραφικών Ταινιών, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, καθώς και τους κκ. Αλέξανδρο Καπανιάρη, Αλέξανδρο Τζώνη - Liane Lefaivre, Άννα Φραντζή, Άρη Μισαηλίδη, Αχιλλέα Χατζή, Εμμανουήλ Τασούλα, Ευαγγελία Κομεντάκη, Ισμήνη Καπάνταη, Μαίρη Καπότση, Μελέτη Ζαχαράκη, Στάθη Παλόγλου, Σταύρο Κουρούση, Σωτηρία Κούνδουρου, Χάρη Γιακουμή, Γιώργο Στρίγκο, Γιάννη Κουτούλια, Βάνα Μαυρίδου, Αναστασία Κουμίδου, Αντώνη Νικολόπουλο.

Την επιμέλεια της έκθεσης είχαν οι κκ. Νατάσα Καστρίτη και Ρεγγίνα Κατσιμάρδου σε συνεργασία με τις κκ. Ιφιγένεια Βογιατζή, Ανδρονίκη Μαρκασιώτη και Άννα Κάνδια. Αναλυτικός κατάλογος της έκθεσης πρόκειται να κυκλοφορήσει στις αρχές του 2024.

Εγκαίνια: Σάββατο 16 Δεκεμβρίου 2023 στις 18:30

(Πηγή: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

Στο φως μεγάλο μέρος της αρχικής βυζαντινής Τράπεζας του 10ου αιώνα στη Μονή Βατοπεδίου

 ​Στο πλαίσιο των εργασιών για τη στερέωση και αποκατάσταση της τράπεζας της Μονής Βατοπεδίου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους διενήργησε επιλεκτικά ανασκαφικές τομές με στόχο την αναζήτηση της βυζαντινής Τράπεζας.

Οι εργασίες έφεραν στο φως μεγάλο μέρος της αρχικής βυζαντινής τράπεζας του 10ου αιώνα (Εικ. 2), η οποία προκύπτει ότι ήταν επίσης σταυρόσχημη, όπως και η σημερινή. Εντοπίστηκε επίσης η μεγέθυνση της τράπεζας του 12ου αιώνα προς τα δυτικά (Εικ. 3) και τα κατά καιρούς επάλληλα δάπεδα και βάσεις των τραπεζιών, στοιχεία που μαρτυρούν τις ανακαινιστικές εργασίες που γίνονταν για ένα διάστημα 700 περίπου χρόνων. Τις επάλληλες φάσεις τεκμηριώνουν ένας ικανός αριθμός οστράκων από εφυαλωμένα αγγεία, τα οποία καλύπτουν ένα ευρύ χρονικό διάστημα από τα τέλη 10ου αι. έως και τα όψιμα μεταβυζαντινά χρόνια.

Από τις γραπτές πηγές γνωρίζουμε τρεις χρονικές στιγμές που σχετίζονται με τη βυζαντινή Τράπεζα: α) η πρώτη σχετίζεται με την ίδρυση της Μονής στα τέλη του 10ου αι. , β) η δεύτερη με τη μεγέθυνση της τράπεζας στα τελευταία χρόνια του 12ου αι., γ) και η τρίτη με την ανακαίνιση της τράπεζας στα 1319. Τα αποτελέσματα της ανασκαφής έρχονται σε αξιοσημείωτη συμφωνία με τα δεδομένα από τις ιστορικές πηγές.

H σημερινή τράπεζα της Μονής Βατοπεδίου κτίστηκε το 1785 στα δυτικά του καθολικού (Εικ.1). Έχει σταυρόσχημη κάτοψη, κόγχες στα άκρα των τριών κεραιών του σταυρού και δύο βοηθητικούς χώρους στην βορειοανατολική και νοτιοανατολική γωνία. Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό της φιλοτεχνήθηκαν το 1786 από τον εκ Γαλατίστης μοναχό Μακάριο. Στο εσωτερικό της επαναχρησιμοποιήθηκαν τότε τα βυζαντινά μαρμάρινα τραπέζια, προερχόμενα προφανώς από την προγενέστερη τράπεζα. Σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες η παλαιότερη εκείνη τράπεζα βρισκόταν στην ίδια περίπου θέση με τη σημερινή.

Επίσης πολύ σημαντικά για την ιστορία του χώρου της Μονής Βατοπεδίου είναι τα κτιριακά κατάλοιπα που αποκάλυψαν οι ανασκαφικές τομές βαθύτερα από τη στάθμη του δαπέδου της βυζαντινής τράπεζας, τα οποία μπορούν να χρονολογηθούν στην Πρωτοβυζαντινή περίοδο (Εικ. 4) και ενδεχομένως σχετίζονται με τα κατάλοιπα της βασιλικής που είχαν βρεθεί προ 20ετίας κάτω από το Καθολικό της Μονής, κατά τη διάρκεια ανασκαφής έξω από τη βόρεια πλευρά του.

Η ανασκαφική τομή στο βορειοανατολικό βοηθητικό διαμέρισμα της υφιστάμενης τράπεζας αποκάλυψε έναν βυζαντινό εργαστηριακό χώρο με αποσπασματικά σωζόμενο κεραμικό κλίβανο, δεξαμενή και αποθέτη (Εικ. 5 και Εικ. 6). Από τα χαρακτηριστικά της λειτουργίας του κλιβάνου μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτός προοριζόταν για την καμίνευση κυρίως μικρών επιτραπέζιων αγγείων (πινάκια, κούπες). Η παρουσία του κλιβάνου δηλώνει την επί τόπου παραγωγή κεραμικής για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών της Μονής.

Η αποκατάσταση της τράπεζας όσο και η ανασκαφική έρευνα έγινε με χρηματοδότηση της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου ΑΙΓΕΑΣ του Αθανάσιου και Μαρίνας Μαρτίνου.

(Δελτίο Τύπου)

Σήκω κυρά μ’ να στολιστείς...

Σήκω κυρά μ’ να στολιστείς να πας στ’ Άγια τα Φώτα, στα Φώτα και στους αγιασμούς και στις χαρές του κόσμου. Σηκώθη και στολίζουνταν τρεις μέρες και τρεις νύχτες...

Στα κάλαντα της Νάξου είναι προφανής ο λόγος της παρέναισης για καλλωπισμό! Πλησιάζει μεγάλη γιορτή, τα Άγια τα Φώτα! Τι γινόταν όμως στα προχριστιανικά χρόνια; Υπήρχαν άραγε μεγάλες γιορτές που θα δικαιολογούσαν εκδηλώσεις χαράς και επιτηδευμένων εμφανίσεων; Για ποιους λόγους στολίζονταν οι κυράδες; πώς γίνονταν ακόμη ομορφότερες; Ποιες ήταν οι συνήθειες και η μόδα της εποχής; Εάν θέλετε να λάβετε απαντήσεις για όλα αυτά και άλλα πολλά, δεν έχετε παρά να σηκωθείτε, να στολιστείτε και να έρθετε στο Μουσείο των Αβδήρων, το Σάββατο 16 Δεκεμβρίου 2023 και ώρα 19.30, στην ομιλία της Κωνσταντίνας Καλλιντζή, της επί πολλά χρόνια Προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης και πλέον Επίτιμης Διευθύντριας Αρχαιοτήτων.

Σας περιμένουμε όλους!

Είσοδος ελεύθερη

(Δελτίο Τύπου)