Ο ΜΝΗΣΙΠΗΜΩΝ ΠΟΝΟΣ: Δράσεις σε αρχαιολογικούς χώρους

 

Η καλλιέργεια και επεξεργασία των ανατολικών καπνών σε Μακεδονία και Θράκη στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας

(Πηγή φωτογραφίας: Μουσείο Καπνού Καβάλας)

Η καλλιέργεια και επεξεργασία των ανατολικών καπνών σε Μακεδονία και Θράκη εντάχθηκε επιτέλους, ως όφειλε, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Είναι γνωστό άλλωστε πως η καλλιέργεια και η επεξεργασία του καπνού απασχόλησε εκατομμύρια Έλληνες  και Ελληνίδες διαχρονικά.

Ακολουθεί η επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού (με τον καπνό να βρίσκεται στη θέση 13):

Την εγγραφή δεκαέξι (16) νέων στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνας Μενδώνη, ανακοινώνει σήμερα το ΥΠΠΟΑ.

Όπως δήλωσε η κ. Μενδώνη, «τα 16 στοιχεία που εγγράφονται σήμερα στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας αποτυπώνουν πυκνές πτυχές της λαϊκής έκφρασης και δημιουργικότητας των  Ελλήνων, είτε αφορούν τη μουσική και το χορό, είτε τεχνογνωσίες και παραδοσιακούς τρόπους καλλιέργειας οι οποίες προάγουν την αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων. Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά είναι η συλλογική μας ταυτότητα. Στην Ελλάδα, από το 2008 μέχρι σήμερα, έχουν εγγραφεί στο Εθνικό Ευρετήριο 39 στοιχεία. Η εγγραφή, σήμερα, 16 ακόμη στοιχείων, αποδεικνύει τη σημασία που δίνουμε στην προστασία των προφορικών παραδόσεων και εκφράσεων, στις κοινωνικές πρακτικές και εορταστικές εκδηλώσεις, στις γνώσεις που αφορούν στη φύση, στην τεχνογνωσία που συνδέεται με την παραδοσιακή χειροτεχνία. Σε όλα εκείνα τα στοιχεία, που συνθέτουν την ελληνική λαϊκή παράδοση και την άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά.

Εκφράζουμε τα πιο θερμά μας συγχαρητήριά στις κοινότητες των ανθρώπων που ασκούν αυτά τα στοιχεία της κληρονομιάς και φρόντισαν, με ιδιαίτερη επιμέλεια και αγάπη, την αποτύπωσή τους και την εγγραφή τους στο Εθνικό Ευρετήριο της Ελλάδας. Θα είμαστε στο πλάι τους για τον περαιτέρω σχεδιασμό πολιτικών για τη διαφύλαξή τους».

Το ΥΠΠΟΑ, μέσω της καθ’ ύλην αρμόδιας Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, εφαρμόζει στην Ελλάδα τη Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, UNESCO 2003.

Στο πλαίσιο της  Σύμβασης, η Ελλάδα δημιούργησε και εμπλουτίζει συστηματικά το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στο οποίο οι κοινότητες φορέων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν τη δυνατότητα να αναδείξουν τα στοιχεία που οι ίδιες θεωρούν σημαντικά για την ταυτότητά τους.  Η εγγραφή τους στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας αποτελεί το πρώτο και καθοριστικό βήμα για τον σχεδιασμό πολιτικών για τη διαφύλαξη, της κάθε μιας από αυτές τις πολιτισμικές εκφράσεις, και τη μετάδοσή της στις νεότερες γενιές. Ο σχεδιασμός είναι συμμετοχικός. Δηλαδή, είναι μια διαδικασία διαλόγου μεταξύ διοίκησης, επιστημονικής κοινότητας και, κυρίως, των ίδιων των ομάδων, συλλόγων και κοινοτήτων των ανθρώπων που ασκούν αυτές τις πολιτισμικές εκφράσεις, τα στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς τους.

Η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή  κατά τη συνεδρίασή της, που πραγματοποιήθηκε στις 3/7/2020 εισηγήθηκε την εγγραφή των δεκαέξι αυτών στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Η εισήγηση  της  υιοθετήθηκε αμέσως  από την κ. Λίνα Μενδώνη. Τα στοιχεία που εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας είναι τα εξής:

1. Γενίτσαροι και Μπούλες: Ευετηρικό Αποκριάτικο έθιμο το οποίο επιτελείται στην πόλη της Νάουσας, από άνδρες τελεστές, ένας από τους οποίους υποδύεται και τη γυναικεία μορφή (νύφη-μπούλα). Κύρια χαρακτηριστικά του εθίμου είναι η μεταμφίεση, η μεταμόρφωση με μάσκα και οι κυκλικοί χοροί στην πόλη υπό τους ήχους του ζουρνά και του νταουλιού.  

2.  Λαϊκή Κιθάρα: Η λαϊκή κιθάρα είναι η ακουστική κιθάρα που πρωταγωνίστησε στον χώρο του αστικού λαϊκού τραγουδιού από τις αρχές του 20ού αιώνα. Η παρουσία της υπήρξε καταλυτική για τη διαμόρφωση και εξέλιξη αυτού που σήμερα ονομάζουμε ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι.

3. Μεσοσπορίτισσα (Ελευσίνα): Την παραμονή των Εισοδίων της Θεοτόκου, την 20ή Νοεμβρίου, ψάλλεται ο πανηγυρικός Εσπερινός στο εκκλησάκι της Παναγίτσας, επάνω στον λόφο, εντός του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας. Πρόκειται για τελετουργία που πραγματοποιείται στον ίδιο ακριβώς χώρο όπου τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια.  Μετά τη λειτουργία, οι προσκυνητές μοιράζονται τον ημίγλυκο άρτο και γεύονται το πολυσπόρι, την προσφορά πανσπερμίας προς την Παναγία.

4. Πρακτικές Διαχείρισης του Νερού στο Οροπέδιο Λασιθίου Κρήτης. Η τεχνογνωσία των αντλητικών ανεμόμυλων: Οι αντλητικοί ανεμόμυλοι στο Οροπέδιο Λασιθίου Κρήτης αποτέλεσαν μια τεχνική καινοτομία την εποχή που κατασκευάστηκαν, η οποία επέτρεπε τη χρηστή και λελογισμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων της περιοχής. Σήμερα, η γνώση της συντήρησής τους και η μνήμη που συνδέεται με αυτούς αποτελούν σημαντικά στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, άρρηκτα συνυφασμένα με το πολιτιστικό τοπίο του οροπεδίου.

5. Φακές Εγκλουβής Λευκάδας: Σε υψόμετρο 730 μέτρων βρίσκεται το πιο ορεινό χωριό της Λευκάδας, η Εγκλουβή. Εκατό μέτρα ψηλότερα, στο γραφικό οροπέδιο του Αγίου Δονάτου (Βουνί Λευκάδας) καλλιεργούνται οι φημισμένες φακές Εγκλουβής. Η γνώση της καλλιέργειάς της φακής και της αξιοποίησής της ως τροφής, καθορίζει τη συλλογική μνήμη και την ταυτότητα των Εγκλουβησιάνων, ενώ συνδέεται άρρηκτα και με τη διαφύλαξη του αγροτικού πολιτιστικού τοπίου της περιοχής.

6. Πορσάνικο Μαχαίρι Λευκάδας: Ιδιαίτερη τεχνοτροπία μαχαιροποιίας που αναπτύχθηκε από τους Ενετούς 1684-1789, στο νησί της Λευκάδας. Σήμερα, η τεχνογνωσία κατασκευής πορσάνικου μαχαιριού αναβιώνει στη Λευκάδα, καθιστώντας την τέχνη παράδειγμα για τη σημασία των παραδοσιακών επαγγελμάτων ως στοιχείου συλλογικής μνήμης και ταυτότητας, αλλά και ως παράγοντα που συμβάλλει στη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.

7. Αργκουτσάρια (Κλεισούρα Καστοριάς):  Το δρώμενο των αργκουτσιαριών αποτελεί ένα ευετηριακό έθιμο, που επιτελείται στην Κλεισούρα Καστοριάς, την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Ανήκει στις λαϊκές τελετουργίες του Δωδεκαημέρου με διαβατήριο χαρακτήρα. Ο αγερμικός θίασος των μεταμφιεσμένων αποτελείται αποκλειστικά από άνδρες, οι οποίοι με θηριόμορφες προσωπίδες περιφέρονται χορεύοντας στους κεντρικούς δρόμους και τις πλατείες του οικισμού για να καταλήξει σε παλλαϊκό χορό στο μεσοχώρι. 

8. Το Πανηγύρι της Αγίας Αγάθης, στο Αιτωλικό: Πανηγύρι που συνδέεται με τη μνήμη της απελευθέρωσης του Αιτωλικού. Διαρκεί πέντε ημέρες με ολονύχτια γλέντια και καθημερινές εκδηλώσεις αναπαραστατικού χαρακτήρα της επανάστασης του 1821. Στις 23 Αυγούστου αρματωμένοι και καβαλαραίοι παρελαύνουν σε Αιτωλικό και Σταμνά, καταλήγοντας σε ολονύκτιο γλέντι με συνοδεία Ρομά οργανοπαιχτών.

9. Τυροκομία Λήμνου (Μελίχλωρο/Μελίπαστο): Το μελίχλωρο/μελίπαστο είναι παραδοσιακό τυρί της Λήμνου που παρασκευάζεται από αιγοπρόβειο γάλα. Η τεχνογνωσία της παρασκευής του αλλά και της αξιοποίησης του ως τροφίμου αλλά και ως μέσου συναλλαγών στο πλαίσιο παλιότερα της ανταλλακτικής οικονομίας είναι συνδεδεμένη με τη συλλογική ταυτότητα και τη μνήμη των τοπικών αγροτοκτηνοτροφικών κοινοτήτων, και ιδιαίτερα των κεχαγιάδων (αγροτοκτηνοτρόφων), της Λήμνου, τόπου με ιδιαίτερα πλούσια αγροδιατροφική παράδοση, από την αρχαιότητα. 

10. Ψάρεμα με σταφνοκάρι, στο Αιτωλικό: Τεχνική ψαρέματος κατά την οποία χρησιμοποιείται παραδοσιακό είδος βάρκας (πριάρι), που πλέει στα ρηχά εξοπιλισμένο με μια κατασκευή σαν ομπρέλα που φέρει δίχτυ στο κατώτερο μέρος της, ώστε να γίνεται η αλίευση. Η συγκεκριμένη τεχνογνωσία ψαρέματος, που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, σήμερα μπορεί να διαφυλαχθεί ως παράγοντας βιώσιμης διαχείρισης του ευαίσθητου οικοσυστήματος της λιμνοθάλασσας, αλλά και ως στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς που συνδέεται άμεσα με την πλούσια αλιευτική παράδοση της περιοχής.

11. Η αγχιαλίτικη παράδοση καλλιέργειας του αμπελιού από την Αγχίαλο ανατολικής Ρωμυλίας στη Νέα Αγχίαλο Μαγνησίας. Ο  Οινοποιητικός Αγροτικός Συνεταιρισμός Νέας Αγχιάλου,“H ΔΗΜΗΤΡΑ»: Οινοπαραγωγική και αμπελοκαλλιεργητική παράδοση που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Αγχίαλο Ανατολικής Ρωμυλίας κατά την εγκατάστασή τους στη Νέα Αγχίαλο Μαγνησίας. 

12. Κύκλες: Οι Κύκλες, ο παραδοσιακός κυκλικός χορός των χωριών Βαπτιστής και Χουλιαράδες του νομού Ιωαννίνων, πραγματοποιείται την τελευταία μέρα των πανηγυριών  (29 Αυγούστου για τον Βαπτιστή και 8 Σεπτεμβρίου για τους Χουλιαράδες) στο χοροστάσι των κοινοτήτων. Ο χορός χορεύεται και τραγουδιέται χωρίς τη συνοδεία οργάνων, με τους άνδρες να ξεκινούν το τραγούδι και τις γυναίκες να το επαναλαμβάνουν.

13. Η καλλιέργεια και επεξεργασία των ανατολικών καπνών (Μακεδονία, Θράκη): Η καλλιέργεια του καπνού στη Μακεδονία και τη Θράκη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και πολιτισμική συγκρότηση της περιοχής, όσο και στην οικονομία της. Η καπνοκαλλιέργεια συνδέεται άμεσα με τη διαμόρφωση του αγροτικού αλλά και του αστικού τοπίου των περιοχών, όπου άνθησε. Σήμερα η κοινότητα των φορέων καταβάλει προσπάθειες για την ανάδειξη της συλλογικής μνήμης που συνδέεται με την καπνοκαλλιέργεια, αλλά και με την ανάδειξη των εναλλακτικών χρήσεων του καπνού (γαστρονομία, κοσμητολογία κτλ.).

14. Ολυμπίτικο Γλέντι (Κάρπαθος): Πρόκειται για μια τελετουργική επιτέλεση κοινοτικού γλεντιού με αφηγηματικά (της τάβλας, συρματικά) και αυτοσχέδια διαλογικά τραγούδια (μαντινάδες), χορό με τραγούδι ή μόνο με συνοδεία οργάνων (λυροτσάμπουνα), που συνιστά τη διαχρονική έκφραση της κοινοτικής ζωής των απανταχού Ολυμπιτών.

15. «Μεταφέροντας τον Άη Γιώργη τα Άνω στα Κάτω Δολιανά Αρκαδίας και αντίστροφα»: Τα Άνω Δολιανά αποτελούν θερινή κατοικία και τα Κάτω χειμερινή της κοινότητας των Δολιανών Αρκαδίας. Στην ετήσια μετακίνησή τους σημαντικό συμβολικό ρόλο για τη μνήμη και τη συνοχή της κοινότητας  έχει η μεταφορά της εικόνας του Αηγιώργη, η οποία γίνεται με τρόπο εορταστικό και τελετουργικό, αποτελώντας την πιο σημαντική ετήσια συνάντηση των Δολιανιτών.

16. Κεραμική Παράδοση της οικογένειας Κουρτζή: Η Κεραμική Κουρτζή ιδρύθηκε από τον Παναγιώτη Κουρτζή στην Αγιάσο της Λέσβου, στην Ελλάδα – σύμφωνα με καταγεγραμμένα στοιχεία – το 1820. Ξεκίνησε σαν οικοτεχνία και εξελίχθηκε τον 20ό αιώνα στη φημισμένη βιοτεχνία. Εδώ και 200 περίπου χρόνια οι έξι γενιές Κουρτζήδων έδωσαν περισσότερους από σαράντα τεχνίτες και μαστόρους στην τέχνη της κεραμικής, της αγγειοπλαστικής, της κατασκευής και διακόσμησης αγγείων. Σήμερα, οι σύγχρονοι εκπρόσωποι της οικογενειακής παράδοσης προσπαθούν να μπολιάσουν την τεχνογνωσία της κεραμικής με τη σύγχρονη τέχνη.

Η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ξεκινά κάθε Ιανουάριο, σύμφωνα με ορισμένο χρονοδιάγραμμα, την ετήσια διαδικασία, με τη δημόσια πρόσκληση την οποία  απευθύνει για τον  εμπλουτισμό του Εθνικού Ευρετηρίου.  Τα Δελτία,  η εγγραφή των οποίων ανακοινώνεται σήμερα, υποβλήθηκαν το 2019. Έτυχαν συστηματικής επεξεργασίας από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003) και, φυσικά, τις ίδιες τις κοινότητες φορέων.

Απάντηση του Υπουργείου Πολιτισμού σε αρθρογραφία για το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης

Δεδομένου ότι σήμερα η επί ΣΥΡΙΖΑ πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ επιχειρεί να ανατρέψει, με διάφορες «ανακοινώσεις» της, την πανθομολογούμενη από τους εμπλεκόμενους φορείς ιδεοληπτική αβελτηρία της για το ταφικό συγκρότημα στον τύμβο Καστά της Αμφίπολης, σημειώνονται τα εξής:

 

1.      Το καλοκαίρι 2017, όταν το ΥΠΠΟΑ έκανε την  πρώτη αίτηση για την ένταξη του έργου στερέωσης, συντήρησης και αποκατάστασης του μνημείου του τύμβου Καστά στο ΕΣΠΑ 2014-2020 (ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας), ο φάκελος απορρίφθηκε από την αρμόδια Διαχειριστική Αρχή «λόγω  σοβαρών ελλείψεων».

2.      Το έργο τελικά εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ το Νοέμβριο 2017, με προϋπολογισμό 1.500.000 ευρώ.

3.      Ένα εξάμηνο αργότερα, Μάιο 2018, με επιστολή του ο περιφερειάρχης Απόστολος Τζιτζικώστας προς την τ. Υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου ενημέρωνε ότι δεν είχαν ακόμη αρχίσει οι εργασίες στον τύμβο και η αδικαιολόγητη καθυστέρηση έθετε σε κίνδυνο το μνημείο.

4.      Μετά από ένα ακόμη εξάμηνο, στις 19/10/18, ο περιφερειάρχης ανακοίνωσε ότι έθεσε στο ΥΠΠΟΑ, με έγγραφό του, αυστηρό όριο ως τις 10 Νοεμβρίου 2018  «να προχωρήσει τις εργασίες στο μνημείο, ως το μόνο αρμόδιο, διότι δεν υπάρχει καμία δικαιολογία από την πλευρά της κυβέρνησης και του υπουργείου Πολιτισμού. Μέχρι σήμερα έβαζαν μπροστά γραφειοκρατικούς λόγους», σημειώνει. «Από δω και στο εξής αρχίζω να πιστεύω ότι κάτι άλλο τρέχει. Και δεν μπορώ να το αφήσω αυτό, διότι το μνημείο της Αμφίπολης είναι ένα μακεδονικό μνημείο που μας χρειάζεται ειδικά σε αυτή τη συγκυρία».

5.      Την 1/11/18 ο περιφερειάρχης Απ. Τζιτζικώστας με νέα επιστολή του προς την τ. υπουργό Πολιτισμού, Μυρσίνη Ζορμπά ενημερώνει ότι «υπάρχει σημαντική και αδικαιολόγητη καθυστέρηση του έργου, η οποία επιβαρύνει το μνημείο», αναφερόμενος αναλυτικά ανά υποέργο. «Eνώ προβλεπόταν στο τέλος Ιουνίου 2018 να έχει παραδοθεί  η μελέτη της δομικής παθολογίας του μνημείου, αυτή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί», σημείωνε ο περιφερειάρχης.

6.      Στις 26/11/18  με δελτίο τύπου η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας χρεώνει  δημόσια στο ΥΠΠΟΑ τις καθυστερήσεις: «Είναι ορατός πλέον ο κίνδυνος η Ευρωπαϊκή Ενωση να απεντάξει το έργο  και να χαθεί η χρηματοδότησή του».

7.      Στις 27/11/18  το Περιφερειακό Συμβούλιο Κεντρικής Μακεδονίας ομόφωνα κατήγγειλε το ΥΠΠΟΑ  «για την αδικαιολόγητη καθυστέρηση των εργασιών στο τύμβο Καστά» και απαιτεί «την άμεση έναρξη των εγκεκριμένων εργασιών, επειδή το ανωτέρω αρχαιολογικό εύρημα αποτελεί μνημείο υψίστης  αρχαιολογικής, πολιτικής και εθνικής σημασίας για τη χώρα».

8.      Το ΥΠΠΟΑ, σε σχετικό ρεπορτάζ  -της εφημερίδας το ΒΗΜΑ- για τις σοβαρότατες καταγγελίες της Περιφέρειας  απάντησε ότι   «υπάρχει σαφής και συνεχής ενημέρωση προς τις υπηρεσίες της Περιφέρειας». Ανάλογες ερωτήσεις  προς την τότε πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ είχαν καταθέσει οι βουλευτές της ΝΔ Κώστας Αχ. Καραμανλής και  Φωτεινή Αραμπατζή. 

9.      Ο περιφερειάρχης, στις 29 /11/ 2018, απάντησε στο ΥΠΠΟΑ, επίσης, στο ρεπορτάζ της εφημερίδας το ΒΗΜΑ: «Περιμένουμε ακόμη  να μας απαντήσει το υπουργείο Πολιτισμού στα αναλυτικά ερωτήματα που θέσαμε για τους λόγους για τους οποίους ΔΕΝ έχουν ακόμη ξεκινήσει οι εργασίες. Εμμένω, λοιπόν,  στην προειδοποίησή μου  ότι αν δεν μας  απαντήσουν σύντομα ή αν δεν ξεκινήσουν άμεσα οι εργασίες, δεν έχω άλλη επιλογή από το να προσφύγω στη Δικαιοσύνη. Δεν κινδυνεύουν να χαθούν μόνο τα ευρωπαϊκά κονδύλια που έχει εξασφαλίσει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας  για τη συντήρηση και ανάδειξη αυτού του μοναδικού μακεδονικού  μνημείου.  Κινδυνεύει με κατάρρευση το ίδιο το μνημείο αν δεν ξεκινήσουν  άμεσα οι εργασίες αναστύλωσης».

10.   Ο περιφερειάρχης, στις 2/12/2018, καταγγέλλει «ηθελημένες καθυστερήσεις στα έργα που γίνονται στον τύμβο Καστά».

11.   Στις 17/2/19 ο περιφερειάρχης με νέο έγγραφό του προς την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ δήλωσε ότι «προσφεύγει στη Δικαιοσύνη για την αβελτηρία του Υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με τον τύμβο Καστά».

 Προς επίρρωση των ανωτέρω και δεδομένου ότι οι αριθμοί είναι αψευδείς, επισημαίνεται ότι το ταφικό συγκρότημα του τύμβου Καστά εντάχθηκε από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας στο ΕΣΠΑ 2014-2020, στις 16 Νοεμβρίου 2017, με προϋπολογισμό 1.500.000 ευρώ και φορέα υλοποίησης τις Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Από την ένταξη του  στις 16 Νοεμβρίου 2017 ως τις 7 Ιουλίου 2019, ημέρα των εκλογών,  -ήτοι  32 μήνες μετά- από το 1.500.000 ευρώ  του ΕΣΠΑ, είχε απορροφηθεί το ποσόν των 17.698 ευρώ!

Χρειάζεται άλλη απόδειξη ανικανότητας και ιδεοληπτικής αβελτηρίας της πολιτικής ηγεσίας ΣΥΡΙΖΑ στο ΥΠΠΟΑ για το μνημείο του τύμβου Καστά; 

(Δελτίο Τύπου)

Η συντήρηση των οχημάτων στο Τατόι

Σε συνέχεια της επίσημης ενημέρωσης από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για την μεταφορά των  οχημάτων της τ. Βασιλικής Οικογένειας σε νέο χώρο φύλαξης, η Διεύθυνση Συντήρησης και το ΥΠΠΟΑ έγιναν αποδέκτες ένθερμων σχολίων και συγχαρητηρίων από την επιστημονική κοινότητα και το ευρύ κοινό. Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου σε δελτίο τύπου έθεσε μερικά  ερωτήματα. Σε αυτά δίνεται η δέουσα απάντηση ώστε να μην υπάρξουν κενά και ασάφειες. Σημειώνεται ότι το ΥΠΠΟΑ συνεργάζεται και τιμά τους Συλλόγους Φίλων Μουσείων, Αρχαιολογικών Χώρων ή και Χώρων Ιστορικού και Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος που λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα και οι οποίοι συνδράμουν πολλαπλώς το έργο των Υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ.  Ωστόσο, ο ρόλος τους, ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών, είναι διακριτός και δεν  εμπλέκεται, καθ’ οιονδήποτε τρόπο στις θεσμικές λειτουργίες του κράτους.

 

Παρατίθενται οι ερωτήσεις που έθεσε ο σύλλογος και οι απαντήσεις της Διεύθυνσης Συντήρησης του ΥΠΠΟΑ.

 

1. Θα θέλαμε να δοθούν στη δημοσιότητα τα βιογραφικά όσων συνέταξαν τις σχετικές μελέτες συντήρησης και ποια η εμπειρία τους πάνω στην συντήρηση και αποκατάσταση ιστορικών αυτοκινήτων.

Βάσει της κείμενης νομοθεσίας, μελέτες συντήρησης για κηρυγμένα κινητά και ακίνητα μνημεία, εκπονούνται από τους Συντηρητές Αρχαιοτήτων. Η συντήρηση τεχνολογικών μουσειακών αντικειμένων είναι ένας τομέας εξαιρετικά απαιτητικός και ραγδαία εξελισσόμενος διεθνώς, που απαιτεί υψηλή επιστημονική εξειδίκευση και επιστημονική μεθοδολογία. Αντιθέτως, η αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων βασιζόμενη απλώς σε καλές προθέσεις και εμπειρικές πρακτικές εγείρει σοβαρούς κινδύνους για την Πολιτιστική Κληρονομιά.  Η μελέτη – πλαίσιο για τη Στρατηγική Αντιμετώπισης των ζητημάτων συντήρησης και αποκατάστασης των Οχημάτων της τ. Βασιλικής Οικογένειας αποτελεί ορόσημο για τα ελληνικά δεδομένα για την επιστήμη της συντήρησης, εντός και εκτός συνόρων. Υιοθετεί και προσαρμόζει στην ελληνική πραγματικότητα την τρέχουσα διεθνή βιβλιογραφία, όλες τις σύγχρονες καλές πρακτικές και επιστημονικές μεθοδολογίες, συμπεριλαμβάνοντας ακόμα και την πρόσφατη Χάρτα του Τορίνο, η οποία  αφορά σε ιστορικά οχήματα. Η μελέτη εκπονήθηκε από το μόνιμο προσωπικό της ΔΣΑΝΜ, το οποίο προσλήφθηκε μετά από γραπτό διαγωνισμό ΑΣΕΠ, με μεταπτυχιακούς τίτλους, επιστημονικό έργο, πολυετή προϋπηρεσία σε πλήθος μελετών και έργων. Ολοκληρώθηκε με υπευθυνότητα για το κλασσικό αυτοκίνητο αλλά ιδιαίτερα για τον μνημειακό χαρακτήρα των συγκεκριμένων οχημάτων. Η μελέτη εγκρίθηκε μετά από ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ.

2. Γιατί το Υπουργείο Πολιτισμού δεν δέχθηκε την προσφορά του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου να είναι μέλος της επιτροπής συντήρησης των αυτοκινήτων ο τεχνικός σύμβουλος του Συλλόγου και τέως επιμελητής του Μουσείο Κλασσικού Αυτοκινήτου Χαραγκιώνη κ. Ανδρέας Βρεττός, άνθρωπος με βαθιά γνώση και μεράκι για το κλασσικό αυτοκίνητο; Να υπογραμμιστεί ότι πρότασή μας ήταν η αμισθί παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και σε κάθε περίπτωση η στενή συνεργασία του συμβούλου μας με την αρμόδια διεύθυνση του Υπουργείου Πολιτισμού που θα επέβλεπε το εν λόγω έργο.

Διευκρινίζεται ότι στη μελέτη προβλέπεται και η συνδρομή φορέων ως τεχνικών συμβούλων σε τεχνικά θέματα, όταν και όπου αυτό κριθεί αναγκαίο. Εντούτοις, στην παρούσα φάση δεν απαιτήθηκε η συνδρομή τεχνικών συμβούλων. Οι επεμβάσεις συντήρησης όσο και η μεταφορά  των οχημάτων έγιναν σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη, χωρίς να  παρουσιάζουν καμία δυσκολία για την εκτέλεση και την επίβλεψή τους, από το εξειδικευμένο προσωπικό της Διεύθυνσης.

3. Σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις της Υπουργού Πολιτισμού, λόγω της σπουδαιότητας των κειμηλίων θα ζητούνταν η τεχνογνωσία των αυτοκινητοβιομηχανιών που κατασκεύασαν τα αυτοκίνητα αυτά. Έγιναν οι επαφές, ποιο το αποτέλεσμα των επαφών, ποιος ο ρόλος των εργοστασίων στην αποκατάσταση των οχημάτων;

Οι άμεσες επεμβάσεις και η μεταφορά των οχημάτων αποτελεί μόνο την πρώτη φάση των εργασιών συντήρησης των οχημάτων. Προβλέπονται ακόμα δύο φάσεις, ανάλογα με τον τύπο του οχήματος και την κατάσταση διατήρησής του. Για τις ανάγκες της μελέτης υπήρξε αλληλογραφία με τις αντίστοιχες εταιρείες κατασκευής Bentley Motors (η νυν Rolls Royce δεν σχετίζεται πλέον με τα ομώνυμα αυτοκίνητα κατασκευής, τα προ της δεκαετίας 1990) και το μουσείο της FIAT. Η εταιρεία MG έχει πλέον πουληθεί και δεν έχει βρεθεί ακόμα επίσημο ιστορικό και τεχνολογικό αρχείο πέρα από τον σχετικό βρετανικό σύλλογο κατόχων και φίλων MG. Η Υπηρεσία μας θα προχωρήσει στις επόμενες φάσεις με σταθερά βήματα και θα αναζητήσει τις δέουσες συνεργασίες, όπου και όταν  κρίνεται απαραίτητο.

4. Πόσα χρήματα στοίχισε στο Ελληνικό ∆ημόσιο η μελέτη συντήρησης και ασφαλούς μετακίνησης των αυτοκινήτων;

Η μελέτη συντήρησης εκπονήθηκε από την Υπηρεσία χωρίς κανένα κόστος. Η μεταφορά των οχημάτων και η προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού για την ασφαλή και μακροχρόνια στάθμευση τους και τη μεταφορά τους,, εντός του νέου αποθηκευτικού χώρου, κόστισε 7.900 Ευρώ. Η διαδικασία έγινε σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, στο πλαίσιο της απευθείας ανάθεσης, με τρεις προσφορές. Η απόφαση ανάθεσης είναι αναρτημένη στο πρόγραμμα ΔΙΑΥΓΕΙΑ και στο ΚΗΜΔΗΣ μαζί με τη σύμβαση.

5. Θα θέλαμε μια επίσημη ενημέρωση για τα υπόλοιπα 7 τουλάχιστον αυτοκίνητα που σαπίζουν σε εξωτερικούς χώρους του κτήματος και κάποια βρίσκονται καταπλακωμένα στα γκαράζ προκαλώντας τα αρνητικά σχόλια των επισκεπτών του κτήματος. Πότε θα κηρυχθούν Νεώτερα Μνημεία για να προστατευθούν και ποια τα σχέδια μετακίνησής τους σε ασφαλείς χώρους υπό ιδανικές συνθήκες;

Τα άλλα αυτοκίνητα, τα οποία δεν είναι κηρυγμένα μνημεία αποτελούν οχήματα συνοδείας και δεν συνδέονται με ιστορικά πρόσωπα ή γεγονότα της χώρας. Η Διεύθυνση Συντήρησης, σε συνεργασία με τις συναρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, εργάζεται εντατικά για τη συντήρηση των κινητών μνημείων που βρίσκονται στα κτήρια του κτήματος Τατοΐου. Το ποια αντικείμενα μπορούν να κηρυχθούν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού μνημεία, υπαγορεύεται από τις διατάξεις του ν. 3028/2002 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» και μόνον και εφ’ όσον πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις και τα εκ του νόμου αναγκαία κριτήρια. Σε κάθε περίπτωση, η αντιμετώπιση των μνημείων ιεραρχείται ανάλογα με τις ανάγκες των αντικειμένων, τους διαθέσιμους πόρους και τον γενικό προγραμματισμό των εργασιών των υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ .

6. Είναι γνωστό σε όλους ότι τα αυτοκίνητα που μετακινήθηκαν, κηρύχθηκαν Νεώτερα Μνημεία χάριν στην πρωτοβουλία του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου και τα δεκάδες δημοσιεύματα στον τύπο το 2014. Από το 2014 και μέχρι σήμερα γιατί δεν έγινε απολύτως τίποτα για την προστασία τους και την συντήρησή τους; Για την ιστορία παρακάτω και η σχετική ανακοίνωση του Συλλόγου το 2015 για το θέμα αυτό. 

Η υπουργική απόφαση για την κήρυξη των αυτοκινήτων δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ στις 4/12/2015. Είναι παντελώς άγνωστο στην Υπηρεσία ότι αυτό έγινε χάριν σε πρωτοβουλία του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου ή άλλου φορέως. Παρότι οι κηρύξεις δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Συντήρησης, είναι γνωστό ότι ο φάκελος συντάσσεται από την αρμόδια περιφερειακή υπηρεσία, ενώ ο έλεγχος και η εισήγηση συντάσσεται από την αρμόδια Διεύθυνση. Είναι βέβαιο ότι ο όποιος σύλλογος δεν είναι εξοικειωμένος με τις εργασίες που απαιτούνται για την σύνταξη του φακέλου εισαγωγής του εκάστοτε θέματος στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟΑ, ο οποίος και δεν αποτελείται από δημοσιεύματα. Όπως ήδη αναφέρθηκε η εκπόνηση της μελέτης αποτέλεσε πρόκληση για τη Διεύθυνση και είναι αποτέλεσμα επιστημονικού μόχθου και μακράς προσπάθειας και χρόνου. Με τη στήριξη και την εντολή της Υπουργού, αμέσως μετά την έγκριση της μελέτης, οι άμεσες εργασίες συντήρησης και μεταφοράς των οχημάτων σε νέο αποθηκευτικό χώρο, εντός του κτήματος, εκτελέστηκαν στο συντομότερο δυνατό διάστημα.

(Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟΑ)

Επαναπατρισμός εικόνας από το Ηνωμένο Βασίλειο

Εικόνα, 19ου αιώνα,  με παράσταση τη Βάπτιση του Χριστού που είχε κλαπεί από το δωδεκάορτο του  τέμπλου της Ιεράς Μονής της Κοίμησης της Θεοτόκου Βισοκού στον Καλουτά, του Κεντρικού Ζαγορίου Ιωαννίνων, επεστράφη στις 31 Ιουλίου 2020.  Η εικόνα είχε κλαπεί τον Σεπτέμβριο 2005 μαζί με άλλες έντεκα εικόνες (τρεις δεσποτικές και οκτώ δωδεκαόρτου).

 

Η εικόνα της Βάπτισης εντοπίσθηκε τον Ιούνιο 2017, από αρχαιολόγο της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, να πωλείται σε γκαλερί του Λονδίνου. Μετά από άμεση κινητοποίηση και αγαστή συνεργασία των συναρμοδίων Υπηρεσιών, με τη συνδρομή της Πρεσβείας της Ελλάδας στο Λονδίνο, η εικόνα αποσύρθηκε από τον κατάλογο των προς πώληση έργων. Η Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου έδωσε εντολή στη γκαλερί να κρατήσει το έργο, με μεσεγγύηση, μέχρι να ολοκληρωθούν οι έρευνες και να αποδειχτεί η  ταύτισή της με την κλεμμένη εικόνα από το μοναστήρι της Ηπείρου.

 

Καταλυτική για την ταύτιση υπήρξε η φωτογραφία της πίσω όψης της εικόνας, όπως είχε αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της γκαλερί. Αποκαλυπτόταν ότι ο φορέας της εικόνας της Βάπτισης είναι σε δεύτερη χρήση. Η πίσω όψη φέρει απολεπισμένες παραστάσεις αγίων, σε διάχωρα, τα οποία παραπέμπουν σε τμήμα επιστυλίου τέμπλου. Η σχετική έρευνα απέδειξε ότι η εικόνα της Βάπτισης είναι ζωγραφισμένη στον ίδιο τεμαχισμένο φορέα που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία άλλων δύο εικόνων, οι οποίες είχαν κλαπεί από το ίδιο μνημείο. Η μία εντοπίσθηκε σε άλλη γκαλερί στο Λονδίνο και επαναπατρίσθηκε στις 13 Απριλίου 2011, ενώ η δεύτερη ανακτήθηκε κατόπιν κατάσχεσης εντός ελληνικού εδάφους. Η πίσω όψη τους αποτελεί συνέχεια αυτής της εικόνας της Βάπτισης.

 

Ο επαναπατρισμός ενός ακόμη κλεμμένου εκκλησιαστικού κειμηλίου από την περιοχή της Ηπείρου, τα μνημεία της οποίας επλήγησαν ιδιαιτέρως κατά την τελευταία εικοσιπενταετία από οργανωμένα κυκλώματα που δρούσαν στην περιοχή, αποτελεί έναν ακόμη κρίκο σε μια αλυσίδα επαναπατρισμών που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα, είκοσι μία (21) εικόνες εντοπίστηκαν, διεκδικήθηκαν και επαναπατρίστηκαν από το 2009 ως σήμερα.

 

Να σημειωθεί ότι εκκρεμεί  η διεκδίκηση δύο δεσποτικών εικόνων από την Ιερά Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου, στο Μακρίνο Ανατολικού Ζαγορίου Ιωαννίνων, οι οποίες  εντοπίστηκαν τον Απρίλιο του 2020 να πωλούνται από οίκο δημοπρασιών, στη Γερμανία. Οι αρμόδιες ελληνικές αρχές έχουν προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για τη διεκδίκηση και τον επαναπατρισμό τους.

(Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟΑ)

Σε νέο χώρο φύλαξης τα οχήματα της τ. βασιλικής οικογένειας

Ολοκληρώθηκε από τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού η μεταφορά των οχημάτων της τ. Βασιλικής Οικογένειας, ως συνέχεια της Μελέτης-Πλαίσιο για την Προστασία και Συντήρησή τους, η οποία εγκρίθηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. 

Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη, «τα οχήματα της τ. Βασιλικής Οικογένειας βρίσκονται πλέον στον νέο χώρο φύλαξής τους, με κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης, ασφάλειας και προστασίας, προκειμένου να εκτιμηθεί καλύτερα η κατάσταση διατήρησής τους και να συνεχιστούν οι απαραίτητες εργασίες.  Ακολουθώντας διεθνή πρότυπα, οδηγούς καλής πρακτικής, αλλά και σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις για θέματα μεθοδολογίας συντήρησης αυτοκινήτων ως εκθέματα, η Διεύθυνση Συντήρησης  θα συνεχίσει την λεπτομερή τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησής τους, θα διερευνήσει τα υλικά κατασκευής, τις ιδιαιτερότητες της διάβρωσής τους και θα ακολουθήσει λύσεις για την περαιτέρω προστασία και ανάδειξή τους. Η μεταφορά από το κτήριο του βουστασίου, που για πολλά χρόνια είχαν εναποτεθεί, εκτελέστηκε με τον δέοντα τρόπο δεδομένων της συλλεκτικής τους αξίας, αλλά και του ιστορικού τους χαρακτήρα».

 

Τα οχήματα, οκτώ αυτοκίνητα και δύο ηλεκτροκίνητα τρίκυκλα, δέχθηκαν το προηγούμενο διάστημα σωστικές επεμβάσεις από κλιμάκιο συντηρητών του Υπουργείου Πολιτισμού για την απομάκρυνση επικαθίσεων και ρύπων μετά από μακρόχρονη ακινησία εντός του κτηρίου του Βουστασίου, στο οποίο βρίσκονταν. Η στενότητα του χώρου και η έλλειψη βασικών υποδομών υπαγόρευσαν την εκτέλεση μόνο των απαραιτήτων εργασιών πριν τη μεταφορά τους σε καταλληλότερο χώρο αποθήκευσης. Η μεταφορά, ακολουθεί την ενδελεχή μελέτη και διερεύνηση των θεμάτων συντήρησης των οχημάτων από την αρμόδια Διεύθυνση του Υπουργείου Πολιτισμού.

 

Τα οχήματα της πρώην Βασιλικής οικογένειας έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως τεχνολογικά αντικείμενα με ηλικία από 55 έως 82 έτη, εξαιρετικά δείγματα αυτοκίνησης πολυτελούς κατασκευής του προηγούμενου αιώνα, αλλά και εξαιτίας της ιστορικής τους σημασίας, αφού συνδέονται τόσο με πρόσωπα της τ. Βασιλικής Οικογένειας όσο και με διεθνείς προσωπικότητες και στιγμές της νεότερης ιστορίας της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, η Διεύθυνση Συντήρησης προετοιμάζει μια δράση για την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα συντήρησης τεχνολογικών αντικειμένων, με στόχευση τόσο στο ευρύ κοινό όσο και στους λάτρεις του αυτοκινήτου.

 Στα παρακάτω links του λογαριασμού του ΥΠΠΟΑ στο YouTube δείτε βίντεο από τη συντήρηση και μεταφορά των οχημάτων:

 https://www.youtube.com/watch?v=hD9mC-DYrDU

https://www.youtube.com/watch?v=jEFAeOnMU20

  

Επισυνάπτεται σχετικός πίνακας:

 

α/α	Κατασκευαστής – Μοντέλο		Έτος κατ.	Χρώμα
1	FIAT Savio / Boano	500 Spider Elegance	~1958-59	Άσπρο-μπλε
2	FIAT Savio / Boano	500 Spider Elegance	~1958-59	Άσπρο-μπλε
3	MG	TD	1952	Πράσινο
4	MG	TD	1952	Κόκκινο
5	Rolls-Royce	Phantom III	1938-39	Μαύρο
6	Rolls-Royce	Silver Wraith Cabrio	1959	Μπλε σκούρο + οροφή plexiglass
7	Rolls-Royce	Silver Cloud III	1964	Ασημί με μπλε οροφή
8	Rolls-Royce	Silver Cloud III Drop Head Coupé (Chinese Eyes)	1965	Μπλε σκούρο, άσπρη ανοιγ. οροφή
9	Victor	Electri-car	--	Γαλάζιο
10	Victor	Electri-car	--	Γαλάζιο

 

(Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟΑ)